Thursday, June 19, 2025

рддрдиाрд╡ рдк्рд░рдмंрдзрди рдоें рдмेрд╣рддрд░ рд╕рдордп рдк्рд░рдмंрдзрди


рддрдиाрд╡ рдк्рд░рдмंрдзрди рдоें рдмेрд╣рддрд░ рд╕рдордп рдк्рд░рдмंрдзрди рдХी рднूрдоिрдХा рд╕рдордЭाрдпा рдЧрдпा)
рдЖрдЬ рдХी рддेрдЬ़ рд░рдл्рддाрд░ рдЬ़िंрджрдЧी рдоें рддрдиाрд╡ (Stress) рдПрдХ рдЖрдо рд╕рдорд╕्рдпा рдмрди рдЧрдпा рд╣ै। рдпрд╣ рдоाрдирд╕िрдХ, рд╢ाрд░ीрд░िрдХ рдФрд░ рднाрд╡рдиाрдд्рдордХ рд╕्рддрд░ рдкрд░ рд╡्рдпрдХ्рддि рдХो рдк्рд░рднाрд╡िрдд рдХрд░рддा рд╣ै। рддрдиाрд╡ рдХे рдк्рд░рдоुрдЦ рдХाрд░рдгों рдоें рдПрдХ рдмрдб़ा рдХाрд░рдг рд╣ै — рд╕рдордп рдХा рд╕рд╣ी рдЙрдкрдпोрдЧ рди рдХрд░ рдкाрдиा, рдпाрдиी рдЦрд░ाрдм рд╕рдордп рдк्рд░рдмंрдзрди। рдРрд╕े рдоें рдмेрд╣рддрд░ рд╕рдордп рдк्рд░рдмंрдзрди рддрдиाрд╡ рдХो рдХрдо рдХрд░рдиे рдоें рдПрдХ рдк्рд░рднाрд╡ी рдФрдЬाрд░ рд╕ाрдмिрдд рд╣ो рд╕рдХрддा рд╣ै। рдмेрд╣рддрд░ рд╕рдордп рдк्рд░рдмंрдзрди рдХैрд╕े рддрдиाрд╡ рдХो рдХрдо рдХрд░рддा рд╣ै: 1. рдХाрд░्рдпों рдХी рдк्рд░ाрдердоिрдХрддा рддрдп рдХрд░рдиा: рдЬрдм рд╡्рдпрдХ्рддि рдпрд╣ рддрдп рдХрд░рддा рд╣ै рдХि рдкрд╣рд▓े рдХौрди рд╕ा рдХाрд░्рдп рдХрд░рдиा рд╣ै рдФрд░ рдХ्рдпा рдмाрдж рдоें рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै, рддो рдЙрд╕рдХी рдЬिрдо्рдоेрджाрд░िрдпाँ рд╕्рдкрд╖्рдЯ рд╣ो рдЬाрддी рд╣ैं рдФрд░ рдоाрдирд╕िрдХ рдн्рд░рдо рдХрдо рд╣ोрддा рд╣ै। 2. рд╕рдордп рдкрд░ рдХाрд░्рдп рдкूрд░्рдг рд╣ोрдиा: рд╕рдордп рдк्рд░рдмंрдзрди рд╕े рд╡्рдпрдХ्рддि рдХाрд░्рдпों рдХो рд╕рдордп рдкрд░ рдкूрд░ा рдХрд░ рдкाрддा рд╣ै। рдЗрд╕рд╕े рдХाрдо рдЕрдзूрд░ा рд░рд╣рдиे рдХा рдмोрдЭ рдпा "рдбेрдбрд▓ाрдЗрди" рдХा рджрдмाрд╡ рдирд╣ीं рд░рд╣рддा, рдЬो рддрдиाрд╡ рдХा рдмрдб़ा рдХाрд░рдг рд╣ोрддा рд╣ै। 3. рдХाрд░्рдп рдФрд░ рдЬीрд╡рди рдоें рд╕ंрддुрд▓рди: рдпрджि рд╕рдордп рдХा рд╕рд╣ी рдк्рд░рдмंрдзрди рд╣ो, рддो рд╡्рдпрдХ्рддि рдЕрдкрдиे рдХाрд░्рдп рдФрд░ рд╡्рдпрдХ्рддिрдЧрдд рдЬीрд╡рди рдХे рдмीрдЪ рд╕ंрддुрд▓рди рдмрдиा рдкाрддा рд╣ै, рдЬिрд╕рд╕े рдоाрдирд╕िрдХ рд╢ांрддि рдоिрд▓рддी рд╣ै। 4. рдЖрдд्рдорд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рдоें рд╡ृрдж्рдзि: рдЬрдм рдХाрд░्рдп рд╕рдордп рдкрд░ рдФрд░ рд╕рдлрд▓рддाрдкूрд░्рд╡рдХ рдкूрд░े рд╣ोрддे рд╣ैं, рддो рдЖрдд्рдо-рд╕ंрддोрд╖ рдФрд░ рдЖрдд्рдорд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рдмрдв़рддा рд╣ै, рдЬो рддрдиाрд╡ рдХो рдХाрдлी рд╣рдж рддрдХ рджूрд░ рдХрд░рддा рд╣ै। 5. рдЕрдзिрдХ рдиिрдпंрдд्рд░рдг рдХी рднाрд╡рдиा: рдЬрдм рд╡्рдпрдХ्рддि рдЬाрдирддा рд╣ै рдХि рдЙрд╕рдХा рджिрди рдХैрд╕े рдмीрддेрдЧा, рд╡рд╣ рдЦुрдж рдХो рдкрд░िрд╕्рдеिрддिрдпों рдкрд░ рдиिрдпंрдд्рд░рдг рдоें рдорд╣рд╕ूрд╕ рдХрд░рддा рд╣ै — рдпрд╣ рддрдиाрд╡ рдХो рдХрдо рдХрд░рдиे рдоें рдорджрдж рдХрд░рддा рд╣ै। рдиिрд╖्рдХрд░्рд╖: рддрдиाрд╡ рдк्рд░рдмंрдзрди рдоें рд╕рдордп рдк्рд░рдмंрдзрди рдХी рднूрдоिрдХा рдЕрдд्рдпंрдд рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рд╣ै। рдПрдХ рд╕ुрд╡्рдпрд╡рд╕्рдеिрдд рджिрдирдЪрд░्рдпा, рдпोрдЬрдиाрдмрдж्рдз рдХाрд░्рдпрд╢ैрд▓ी рдФрд░ рдк्рд░ाрдердоिрдХрддाрдУं рдХी рд╕्рдкрд╖्рдЯрддा рди рдХेрд╡рд▓ рдХाрдо рдХी рдЧुрдгрд╡рдд्рддा рдмрдв़ाрддी рд╣ै, рдмрд▓्рдХि рдоाрдирд╕िрдХ рд╢ांрддि рдФрд░ рд╕ंрддुрд▓рди рднी рдк्рд░рджाрди рдХрд░рддी рд╣ै।

рд╡्рдпрдХ्рддिрдпों рдХे рд▓िрдП рдк्рд░рдоुрдЦ рд╕ुрд░рдХ्рд╖ाрдд्рдордХ рдЙрдкाрдп


рд╡्рдпрдХ्рддिрдпों рдХे рд▓िрдП рдк्рд░рдоुрдЦ рд╕ुрд░рдХ्рд╖ाрдд्рдордХ рдЙрдкाрдп рд╕рдордЭाрдпा рдЧрдпा
рдЖрдЬ рдХे рддेрдЬी рд╕े рдмрджрд▓рддे рдФрд░ рдХрднी-рдХрднी рдЦрддрд░рдиाрдХ рд╣ोрддे рд╡ाрддाрд╡рд░рдг рдоें, рд╣рд░ рд╡्рдпрдХ्рддि рдХे рд▓िрдП рдЕрдкрдиी рд╕ुрд░рдХ्рд╖ा рд╕ुрдиिрд╢्рдЪिрдд рдХрд░рдиा рдЕрдд्рдпंрдд рдЖрд╡рд╢्рдпрдХ рд╣ै। рд╕ुрд░рдХ्рд╖ा рдХेрд╡рд▓ рд╢ाрд░ीрд░िрдХ рд╣ी рдирд╣ीं, рдмрд▓्рдХि рдоाрдирд╕िрдХ, рдбिрдЬिрдЯрд▓ рдФрд░ рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рд╕्рддрд░ рдкрд░ рднी рд╣ोрдиी рдЪाрд╣िрдП। рдиीрдЪे рдк्рд░рдоुрдЦ рд╕ुрд░рдХ्рд╖ाрдд्рдордХ рдЙрдкाрдпों рдХो рд╕рд░рд▓ рднाрд╖ा рдоें рд╕рдордЭाрдпा рдЧрдпा рд╣ै: 1. рд╢ाрд░ीрд░िрдХ рд╕ुрд░рдХ्рд╖ा: рд╕ाрд░्рд╡рдЬрдиिрдХ рд╕्рдеाрдиों рдкрд░ рд╕рддрд░्рдХ рд░рд╣рдиा рдЪाрд╣िрдП। рдЕрдирдЬाрди рд▓ोрдЧों рд╕े рджूрд░ी рдмрдиाрдП рд░рдЦें। рдЕрдХेрд▓े рдпाрдд्рд░ा рдХрд░рддे рд╕рдордп рдЕрдкрдиे рдкрд░िрд╡ाрд░ рдпा рджोрд╕्рддों рдХो рдЕрдкрдиे рд╕्рдеाрди рдХी рдЬाрдирдХाрд░ी рджें। рдЖрдд्рдорд░рдХ्рд╖ा рдХा рдк्рд░рд╢िрдХ्рд╖рдг рд▓ेрдиा рдЙрдкрдпोрдЧी рд╣ो рд╕рдХрддा рд╣ै, рд╡िрд╢ेрд╖рдХрд░ рдорд╣िрд▓ाрдУं рдФрд░ рдмрдЪ्рдЪों рдХे рд▓िрдП। 2. рд╕्рд╡ाрд╕्рде्рдп рд╕ुрд░рдХ्рд╖ा: рд╕ंрддुрд▓िрдд рдЖрд╣ाрд░, рдиिрдпрдоिрдд рд╡्рдпाрдпाрдо рдФрд░ рдкрд░्рдпाрдк्рдд рдиींрдж рд╢рд░ीрд░ рдХी рд░ोрдЧ рдк्рд░рддिрд░ोрдзрдХ рдХ्рд╖рдорддा рдХो рдмрдв़ाрддे рд╣ैं। рдмीрдоाрд░िрдпों рд╕े рдмрдЪाрд╡ рдХे рд▓िрдП рд╡ैрдХ्рд╕ीрдиेрд╢рди, рд╕ाрдл-рд╕рдлाрдИ рдФрд░ рдиिрдпрдоिрдд рд╕्рд╡ाрд╕्рде्рдп рдЬांрдЪ рдЬрд░ूрд░ी рд╣ैं। рддрдиाрд╡ рдФрд░ рдЪिंрддा рдХो рдХрдо рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдз्рдпाрди (рдоेрдбिрдЯेрд╢рди) рдФрд░ рдпोрдЧ рд╕рд╣ाрдпрдХ рд╣ो рд╕рдХрддे рд╣ैं। 3. рдбिрдЬिрдЯрд▓ рд╕ुрд░рдХ्рд╖ा: рдордЬрдмूрдд рдкाрд╕рд╡рд░्рдб рд░рдЦें рдФрд░ рд╕ोрд╢рд▓ рдоीрдбिрдпा рдкрд░ рдЕрдкрдиी рдиिрдЬी рдЬाрдирдХाрд░ी рд╕ाрдЭा рдХрд░рдиे рд╕े рдмрдЪें। рд╕ंрджिрдЧ्рдз рд▓िंрдХ, рдИрдоेрд▓ рдпा рдХॉрд▓ рд╕े рд╕ाрд╡рдзाрди рд░рд╣ें – рд╕ाрдЗрдмрд░ рдзोрдЦाрдзрдб़ी рддेрдЬी рд╕े рдмрдв़ рд░рд╣ी рд╣ै। рдоोрдмाрдЗрд▓ рдпा рдХंрдк्рдпूрдЯрд░ рдоें рдПंрдЯीрд╡ाрдпрд░рд╕ рдФрд░ рдЕрдкрдбेрдЯेрдб рд╕ॉрдл्рдЯрд╡ेрдпрд░ рд░рдЦें। 4. рдоाрдирд╕िрдХ рдФрд░ рднाрд╡рдиाрдд्рдордХ рд╕ुрд░рдХ्рд╖ा: рдХिрд╕ी рднी рдк्рд░рдХाрд░ рдХी рд╣िंрд╕ा, рдЙрдд्рдкीрдб़рди рдпा рдоाрдирд╕िрдХ рджрдмाрд╡ рдХी рд╕्рдеिрддि рдоें рдЪुрдк рди рд░рд╣ें — рднрд░ोрд╕ेрдоंрдж рд╡्рдпрдХ्рддि рдпा рд╕рд▓ाрд╣рдХाрд░ рд╕े рдмाрдд рдХрд░ें। рдЖрдд्рдорд╕рдо्рдоाрди рдФрд░ рдЖрдд्рдорд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рдмрдиाрдП рд░рдЦें, рдФрд░ рдирдХाрд░ाрдд्рдордХ рд╕ोрдЪ рд╕े рджूрд░ рд░рд╣ें। 5. рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рд╕ुрд░рдХ्рд╖ा: рдЕрдЪ्рдЫे рдФрд░ рднрд░ोрд╕ेрдоंрдж рд▓ोрдЧों рдХे рд╕ाрде рд╕ंрдмंрдз рдмрдиाрдиा, рдФрд░ рдЕрд╕ाрдоाрдЬिрдХ рддрдд्рд╡ों рд╕े рджूрд░ी рдмрдиाрдП рд░рдЦрдиा рдЬрд░ूрд░ी рд╣ै। рдиिрд╖्рдХрд░्рд╖: рд╡्рдпрдХ्рддिрдпों рдХी рд╕ुрд░рдХ्рд╖ा рдмрд╣ु-рдЖрдпाрдоी рд╣ै। рдпрджि рд╣рдо рд╕рддрд░्рдХ рд░рд╣ें, рд╕рд╣ी рдЬाрдирдХाрд░ी рд░рдЦें рдФрд░ рдЙрдЪिрдд рдХрджрдо рдЙрдаाрдПं, рддो рдЦुрдж рдХो рдФрд░ рдЕрдкрдиे рдЖрд╕рдкाрд╕ рдХे рд▓ोрдЧों рдХो рд╕ुрд░рдХ्рд╖िрдд рд░рдЦ рд╕рдХрддे рд╣ैं।

рдЦрддрд░рдиाрдХ рд╕्рдеिрддि рдоें рд▓рдб़ाрдИ рдпा рдЙрдб़ाрди рдоॉрдбрд▓ рдХी рдк्рд░ाрд╕ंрдЧिрдХрддा


рдЦрддрд░рдиाрдХ рд╕्рдеिрддि рдоें рд▓рдб़ाрдИ рдпा рдЙрдб़ाрди рдоॉрдбрд▓ рдХी рдк्рд░ाрд╕ंрдЧिрдХрддा
рд▓рдб़ाрдИ рдпा рдЙрдб़ाрди (Fight or Flight) рдоॉрдбрд▓, рдЬिрд╕े рд╕рдмрд╕े рдкрд╣рд▓े рдордиोрд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ рд╡ॉрд▓्рдЯрд░ рдХैрдирди рдиे рдк्рд░рд╕्рддुрдд рдХिрдпा рдеा, рдпрд╣ рджрд░्рд╢ाрддा рд╣ै рдХि рдЬрдм рдХोрдИ рд╡्рдпрдХ्рддि рдЦрддрд░рдиाрдХ рдпा рддрдиाрд╡рдкूрд░्рдг рд╕्рдеिрддि рдоें рд╣ोрддा рд╣ै, рддो рд╢рд░ीрд░ рд╕्рд╡ाрднाрд╡िрдХ рд░ूрдк рд╕े рджो рдоें рд╕े рдПрдХ рдк्рд░рддिрдХ्рд░िрдпा рджेрддा рд╣ै — рдпा рддो рдЦрддрд░े рдХा рд╕ाрдордиा рдХрд░рддा рд╣ै (рд▓рдб़ाрдИ) рдпा рдЙрд╕рд╕े рдмрдЪрдиे рдХी рдХोрд╢िрд╢ рдХрд░рддा рд╣ै (рдЙрдб़ाрди)। рдпрд╣ рдоॉрдбрд▓ рдЖрдЬ рднी рд╡्рдпрд╡рд╣ाрд░ рд╡िрдЬ्рдЮाрди, рдордиोрд╡िрдЬ्рдЮाрди, рдФрд░ рди्рдпूрд░ोрд╕ाрдЗंрд╕ рдоें рдЕрдд्рдпंрдд рдк्рд░ाрд╕ंрдЧिрдХ рд╣ै। рдЬрдм рд╡्рдпрдХ्рддि рдХिрд╕ी рдЦрддрд░े рдХा рд╕ाрдордиा рдХрд░рддा рд╣ै — рдЬैрд╕े рдХोрдИ рдЬाрдирд╡рд░ рд╣рдорд▓ा рдХрд░ рджे, рдХोрдИ рджुрд░्рдШрдЯрдиा рдХी рдЖрд╢ंрдХा рд╣ो рдпा рдХिрд╕ी рдк्рд░рдХाрд░ рдХी рд╣िंрд╕рдХ рдкрд░िрд╕्рдеिрддि рд╣ो — рддो рд╢рд░ीрд░ рдоें "рд╕िрдо्рдкेрдеेрдЯिрдХ рдирд░्рд╡рд╕ рд╕िрд╕्рдЯрдо" рд╕рдХ्рд░िрдп рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै। рдЗрд╕рд╕े рд╣ृрджрдп рдЧрддि рдмрдв़ рдЬाрддी рд╣ै, рд╕ाँрд╕ рддेрдЬ рд╣ो рдЬाрддी рд╣ै, рдоांрд╕рдкेрд╢िрдпाँ рддрди рдЬाрддी рд╣ैं рдФрд░ рджिрдоाрдЧ рд╕рддрд░्рдХ рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै। рдпे рдкрд░िрд╡рд░्рддрди рд╡्рдпрдХ्рддि рдХो рддрдд्рдХाрд▓ рдк्рд░рддिрдХ्рд░िрдпा рджेрдиे рдоें рд╕рдХ्рд╖рдо рдмрдиाрддे рд╣ैं। рдЖрдзुрдиिрдХ рд╕рдордп рдоें рдпрд╣ рдоॉрдбрд▓ рдХेрд╡рд▓ рд╢ाрд░ीрд░िрдХ рдЦрддрд░ों рддрдХ рд╕ीрдоिрдд рдирд╣ीं рд╣ै। рдЖрдЬ рдХे рд╕ाрдоाрдЬिрдХ, рднाрд╡рдиाрдд्рдордХ рдпा рдоाрдирд╕िрдХ рддрдиाрд╡ рдЬैрд╕े – рдкрд░ीрдХ्рд╖ा рдХा рдбрд░, рдиौрдХрд░ी рдХा рдЗंрдЯрд░рд╡्рдпू, рдпा рд╡्рдпрдХ्рддिрдЧрдд рд╕ंрдШрд░्рд╖ – рдоें рднी рдпрд╣ рдк्рд░рддिрдХ्рд░िрдпा рджेрдЦрдиे рдХो рдоिрд▓рддी рд╣ै। рдЙрджाрд╣рд░рдг рдХे рд▓िрдП, рдХोрдИ рдЫाрдд्рд░ рдкрд░ीрдХ्рд╖ा рдХे рд╕рдордп рдШрдмрд░ाрдХрд░ рдкрдв़ाрдИ рдЫोрдб़ рджेрддा рд╣ै (рдЙрдб़ाрди), рдЬрдмрдХि рджूрд╕рд░ा рдЙрд╕े рдЪुрдиौрддी рдоाрдирдХрд░ рдФрд░ рдоेрд╣рдирдд рдХрд░рддा рд╣ै (рд▓рдб़ाрдИ)। рд╣ाрд▓ाँрдХि, рдпрд╣ рдоॉрдбрд▓ рд╣рд░ рдкрд░िрд╕्рдеिрддि рдоें рдкूрд░ी рддрд░рд╣ рдЙрдкрдпुрдХ्рдд рдирд╣ीं рд╣ोрддा, рдЦाрд╕рдХрд░ рдЬрд╣ाँ рдЬрдЯिрд▓ рд╕ोрдЪ рдпा рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рдмुрдж्рдзिрдордд्рддा рдХी рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддा рд╣ो। рдлिрд░ рднी, рдпрд╣ рдЖрдЬ рднी рдоाрдирд╡ рд╡्рдпрд╡рд╣ाрд░ рдХो рд╕рдордЭрдиे рдХा рдПрдХ рдмुрдиिрдпाрджी рдФрд░ рд╢рдХ्рддिрд╢ाрд▓ी рд╕िрдж्рдзांрдд рд╣ै, рдЬो рдмрддाрддा рд╣ै рдХि рд╣рдоाрд░ा рдорд╕्рддिрд╖्рдХ рдЦрддрд░े рдХे рд╕рдордп рдХैрд╕े рдХाрдо рдХрд░рддा рд╣ै। рдиिрд╖्рдХрд░्рд╖рддः, рд▓рдб़ाрдИ рдпा рдЙрдб़ाрди рдоॉрдбрд▓ рдЦрддрд░рдиाрдХ рд╕्рдеिрддिрдпों рдоें рдоाрдирд╡ рдк्рд░рддिрдХ्рд░िрдпाрдУं рдХो рд╕рдордЭрдиे рдоें рдЖрдЬ рднी рдЕрдд्рдпंрдд рдк्рд░ाрд╕ंрдЧिрдХ рдФрд░ рдЙрдкрдпोрдЧी рд╣ै।

рддрдиाрд╡ рдк्рд░рдмंрдзрди рдФрд░ рдЖрдиंрдж рдкрд░ рдПрдХ рдЯिрдк्рдкрдгी


рддрдиाрд╡ рдк्рд░рдмंрдзрди рдФрд░ рдЖрдиंрдж рдкрд░ рдПрдХ рдЯिрдк्рдкрдгी
рдЖрдЬ рдХी рддेрдЬ़ рд░рдл्рддाрд░ рдФрд░ рдк्рд░рддिрд╕्рдкрд░्рдзी рдЬीрд╡рдирд╢ैрд▓ी рдоें рддрдиाрд╡ (Stress) рдЖрдо рдмाрдд рдмрди рдЪुрдХी рд╣ै। рдЕрдзिрдХ рдХाрдо рдХा рджрдмाрд╡, рдкाрд░िрд╡ाрд░िрдХ рдЬिрдо्рдоेрджाрд░िрдпाँ, рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рдЕрдкेрдХ्рд╖ाрдПँ рдФрд░ рднрд╡िрд╖्рдп рдХी рдЪिंрддा — рдпे рд╕рднी рддрдиाрд╡ рдХे рдк्рд░рдоुрдЦ рдХाрд░рдг рд╣ैं। рдпрджि рддрдиाрд╡ рдХा рд╕рдордп рдкрд░ рдк्рд░рдмंрдзрди рди рдХिрдпा рдЬाрдП, рддो рдпрд╣ рди рдХेрд╡рд▓ рдоाрдирд╕िрдХ рд╢ांрддि рдЫीрди рд▓ेрддा рд╣ै, рдмрд▓्рдХि рдЖрдиंрдж (Happiness) рдХो рднी рд╕рдоाрдк्рдд рдХрд░ рджेрддा рд╣ै। рдЗрд╕ी рдХाрд░рдг рддрдиाрд╡ рдк्рд░рдмंрдзрди рдФрд░ рдЖрдиंрдж рдПрдХ-рджूрд╕рд░े рд╕े рдЧрд╣рд░ाрдИ рд╕े рдЬुрдб़े рд╣ुрдП рд╣ैं। рддрдиाрд╡ рдк्рд░рдмंрдзрди (Stress Management) рдХा рдЕрд░्рде рд╣ै — рддрдиाрд╡ рдкैрджा рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓े рдХाрд░рдгों рдХी рдкрд╣рдЪाрди рдХрд░рдиा рдФрд░ рдЙрди्рд╣ें рд╕рдХाрд░ाрдд्рдордХ рддрд░ीрдХों рд╕े рдиिрдпंрдд्рд░िрдд рдХрд░рдиा। рдпрд╣ рдХोрдИ рдПрдХ рддрдХрдиीрдХ рдирд╣ीं, рдмрд▓्рдХि рд╕ोрдЪ, рдЖрджрддों рдФрд░ рдЬीрд╡рдирд╢ैрд▓ी рдХा рд╕ंрдпोрдЬрди рд╣ै। рдЬैрд╕े: рд╕рдордп рдХा рд╕рд╣ी рдк्рд░рдмंрдзрди, рдпोрдЧ-рдк्рд░ाрдгाрдпाрдо, рдз्рдпाрди (Meditation), рд╡्рдпाрдпाрдо, рдкрд░्рдпाрдк्рдд рдиींрдж рдФрд░ рд╕ंрддुрд▓िрдд рднोрдЬрди — рдпे рд╕рдм рддрдиाрд╡ рдХो рдХрдо рдХрд░рдиे рдоें рдорджрдж рдХрд░рддे рд╣ैं। рдЬрдм рд╡्рдпрдХ्рддि рддрдиाрд╡ рд╕े рдоुрдХ्рдд рд╣ोрддा рд╣ै, рддो рд╡рд╣ рдЦुрдж рдХो рд╢ांрдд, рд╕ंрддुрд▓िрдд рдФрд░ рд╕рдХाрд░ाрдд्рдордХ рдорд╣рд╕ूрд╕ рдХрд░рддा рд╣ै। рдпрд╣ीं рд╕े рдЖрдиंрдж рдХी рдЕрдиुрднूрддि рд╢ुрд░ू рд╣ोрддी рд╣ै। рдЖрдиंрдж рдХेрд╡рд▓ рднौрддिрдХ рд╕ुрдЦ рдирд╣ीं рд╣ै, рдмрд▓्рдХि рдорди рдХी рд╕ंрддुрд╖्рдЯि рдФрд░ рд╢ांрддि рд╕े рдЬुрдб़ा рд╣ोрддा рд╣ै। рдЬो рд╡्рдпрдХ्рддि рдЕрдкрдиे рддрдиाрд╡ рдХो рдиिрдпंрдд्рд░िрдд рдХрд░рдиा рдЬाрдирддा рд╣ै, рд╡рд╣ी рдЬीрд╡рди рдХी рдЫोрдЯी-рдЫोрдЯी рдЪीрдЬ़ों рдоें рднी рдЖрдиंрдж рдкाрддा рд╣ै। рдиिрд╖्рдХрд░्рд╖рддः, рдЖрдиंрдж рдПрдХ рд╕्рдеाрдпी рдоाрдирд╕िрдХ рд╕्рдеिрддि рд╣ै, рдЬिрд╕े рдкाрдиे рдХे рд▓िрдП рддрдиाрд╡ рд╕े рдоुрдХ्рдд рд╣ोрдиा рдЖрд╡рд╢्рдпрдХ рд╣ै। рдЗрд╕рд▓िрдП рд╣рд░ рд╡्рдпрдХ्рддि рдХो рддрдиाрд╡ рдк्рд░рдмंрдзрди рдХे рдЙрдкाрдп рдЕрдкрдиाрдиे рдЪाрд╣िрдП। рдЬैрд╕े рд╣ी рддрдиाрд╡ рдХрдо рд╣ोрддा рд╣ै, рд╡ैрд╕े рд╣ी рдЬीрд╡рди рдоें рдЖрдд्рдоिрдХ рд╢ांрддि, рд╕рдЪ्рдЪा рд╕ुрдЦ рдФрд░ рд╕ंрддोрд╖ рдмрдв़рддा рд╣ै — рдЬो рдЖрдиंрдж рдХा рдоूрд▓ рд╣ै। --- рдЕрдЧрд░ рдЪाрд╣ो рддो рдоैं рдЗрд╕рдХा рдПрдХ рд╢ॉрд░्рдЯ рдХोрдЯेрд╢рди рдпा рд╕्рд▓ोрдЧрди рднी рдЬोрдб़ рд╕рдХрддा рд╣ूँ рднाрдИ।

рдХिрд╕ी рд╕ंрдЧрдарди рдХे рд▓िрдП рддрдиाрд╡ рдк्рд░рдмंрдзрди рдХे рдк्рд░рдоुрдЦ рд╕ुрд░рдХ्рд╖ाрдд्рдордХ рдЙрдкाрдп


рдХिрд╕ी рд╕ंрдЧрдарди рдХे рд▓िрдП рддрдиाрд╡ рдк्рд░рдмंрдзрди рдХे рдк्рд░рдоुрдЦ рд╕ुрд░рдХ्рд╖ाрдд्рдордХ рдЙрдкाрдп
(300 рд╢рдм्рджों рдоें) рдЖрдЬ рдХे рдк्рд░рддिрд╕्рдкрд░्рдзी рдпुрдЧ рдоें рд╕ंрдЧрдарди рдоें рдХाрдо рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓े рдХрд░्рдордЪाрд░िрдпों рдкрд░ рдХाрд░्рдпрднाрд░, рд╕рдордп рд╕ीрдоा, рдк्рд░рджрд░्рд╢рди рдФрд░ рдиौрдХрд░ी рдХी рд╕ुрд░рдХ्рд╖ा рдЬैрд╕ी рдХрдИ рдк्рд░рдХाрд░ рдХी рдоाрдирд╕िрдХ рдЪुрдиौрддिрдпाँ рд╣ोрддी рд╣ैं। рдпрджि рдЗрдирд╕े рд╕рдордп рдкрд░ рдирд╣ीं рдиिрдкрдЯा рдЧрдпा, рддो рдпрд╣ рддрдиाрд╡ рдХा рд░ूрдк рд▓े рд▓ेрддी рд╣ैं, рдЬिрд╕рд╕े рдХрд░्рдордЪाрд░ी рдХा рд╕्рд╡ाрд╕्рде्рдп, рдХाрд░्рдпрдХ्рд╖рдорддा рдФрд░ рдкूрд░े рд╕ंрдЧрдарди рдХी рдЙрдд्рдкाрджрдХрддा рдк्рд░рднाрд╡िрдд рд╣ोрддी рд╣ै। рдЗрд╕рд▓िрдП рд╣рд░ рд╕ंрдЧрдарди рдХे рд▓िрдП рддрдиाрд╡ рдк्рд░рдмंрдзрди рдХे рд╕ुрд░рдХ्рд╖ाрдд्рдордХ рдЙрдкाрдп рдЕрдкрдиाрдиा рдЕрдд्рдпंрдд рдЖрд╡рд╢्рдпрдХ рд╣ै। 1. рдХाрд░्рдп рдХा рдЙрдЪिрдд рд╡िрднाрдЬрди (Workload Management): рдХрд░्рдордЪाрд░िрдпों рдХे рдХाрд░्рдп рдХो рдЙрдирдХी рдХ्рд╖рдорддा рдФрд░ рджрдХ्рд╖рддा рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рдмाँрдЯрдиा рдЪाрд╣िрдП। рдЕрдд्рдпрдзिрдХ рдХाрд░्рдпрднाрд░ рддрдиाрд╡ рдХा рдоुрдЦ्рдп рдХाрд░рдг рд╣ोрддा рд╣ै। 2. рд╕ंрд╡ाрдж рдФрд░ рд╕ंрдЪाрд░ (Effective Communication): рдк्рд░рдмंрдзрди рдФрд░ рдХрд░्рдордЪाрд░िрдпों рдХे рдмीрдЪ рдЦुрд▓ा рдФрд░ рдкाрд░рджрд░्рд╢ी рд╕ंрд╡ाрдж рддрдиाрд╡ рдХो рдХрдо рдХрд░рддा рд╣ै। рдХрд░्рдордЪाрд░ी рдЕрдкрдиी рд╕рдорд╕्рдпाрдПँ рдЖрд╕ाрдиी рд╕े рд╕ाрдЭा рдХрд░ рдкाрддे рд╣ैं। 3. рдк्рд░рд╢िрдХ्рд╖рдг рдФрд░ рдоाрд░्рдЧрджрд░्рд╢рди (Training & Guidance): рдирдП рдФрд░ рдкुрд░ाрдиे рдХрд░्рдордЪाрд░िрдпों рдХो рд╕рдордп-рд╕рдордп рдкрд░ рддрдиाрд╡ рдк्рд░рдмंрдзрди, рд╕рдордп рдк्рд░рдмंрдзрди рдФрд░ рдХाрд░्рдпрдХुрд╢рд▓рддा рд╕े рд╕ंрдмंрдзिрдд рдк्рд░рд╢िрдХ्рд╖рдг рджेрдиा рдЪाрд╣िрдП। 4. рдХाрд░्рдп-рдЬीрд╡рди рд╕ंрддुрд▓рди (Work-Life Balance): рд╕ंрдЧрдарди рдХो рдРрд╕ा рд╡ाрддाрд╡рд░рдг рдмрдиाрдиा рдЪाрд╣िрдП рдЬिрд╕рд╕े рдХрд░्рдордЪाрд░ी рдЕрдкрдиे рдХाрдо рдФрд░ рдиिрдЬी рдЬीрд╡рди рдХे рдмीрдЪ рд╕ंрддुрд▓рди рдмрдиा рд╕рдХें, рдЬैрд╕े: рдл्рд▓ेрдХ्рд╕ी рдЯाрдЗрдо, рд╡рд░्рдХ рдл्рд░ॉрдо рд╣ोрдо рдЖрджि। 5. рдк्рд░ेрд░рдгा рдФрд░ рдоाрди्рдпрддा (Motivation & Recognition): рдХрд░्рдордЪाрд░िрдпों рдХी рдоेрд╣рдирдд рдХी рд╕рд░ाрд╣рдиा рдХрд░рдиे рд╕े рд╡े рдк्рд░ेрд░िрдд рд░рд╣рддे рд╣ैं рдФрд░ рдоाрдирд╕िрдХ рджрдмाрд╡ рдХрдо рд╣ोрддा рд╣ै। 6. рддрдиाрд╡ рдкрд░ाрдорд░्рд╢ рд╕ेрд╡ाрдПँ (Counseling Services): рдХुрдЫ рд╕ंрдЧрдарди рддрдиाрд╡ рд╕े рдиिрдкрдЯрдиे рдХे рд▓िрдП рд╡िрд╢ेрд╖рдЬ्рдЮ рдкрд░ाрдорд░्рд╢ рд╕ेрд╡ाрдПँ рднी рдк्рд░рджाрди рдХрд░рддे рд╣ैं, рдЬो рдмрд╣ुрдд рдк्рд░рднाрд╡ी рд╣ोрддी рд╣ैं। рдиिрд╖्рдХрд░्рд╖: рдПрдХ рдЕрдЪ्рдЫा рд╕ंрдЧрдарди рд╡рд╣ी рд╣ै, рдЬो рди рдХेрд╡рд▓ рдЕрдкрдиे рд▓рдХ्рд╖्рдпों рдкрд░ рдз्рдпाрди рджेрддा рд╣ै, рдмрд▓्рдХि рдЕрдкрдиे рдХрд░्рдордЪाрд░िрдпों рдХे рдоाрдирд╕िрдХ рд╕्рд╡ाрд╕्рде्рдп рдХा рднी рд╕ंрд░рдХ्рд╖рдг рдХрд░рддा рд╣ै। рддрдиाрд╡ рдк्рд░рдмंрдзрди рдХे рдпे рд╕ुрд░рдХ्рд╖ाрдд्рдордХ рдЙрдкाрдп рдХрд░्рдордЪाрд░िрдпों рдХो рд╕्рд╡рд╕्рде, рдЦुрд╢рд╣ाрд▓ рдФрд░ рдЙрдд्рдкाрджрдХ рдмрдиाрддे рд╣ैं।

рд╡्рдпрдХ्рддिрдЧрдд рд░ूрдк рд╕े рд╕ंрдмंрдзिрдд рд╕рдордп рдирд╖्рдЯ рд╣ोрдиे рдХे рдиिрдпंрдд्рд░рдгीрдп рдФрд░ рдЕрдиिрдпंрдд्рд░рдгीрдп рдХाрд░рдХ


рд╡्рдпрдХ्рддिрдЧрдд рд░ूрдк рд╕े рд╕ंрдмंрдзिрдд рд╕рдордп рдирд╖्рдЯ рд╣ोрдиे рдХे рдиिрдпंрдд्рд░рдгीрдп рдФрд░ рдЕрдиिрдпंрдд्рд░рдгीрдп рдХाрд░рдХ
(300 рд╢рдм्рджों рдоें) рд╕рдордп рдПрдХ рд╕ीрдоिрдд рдФрд░ рдЕрдирдоोрд▓ рд╕ंрд╕ाрдзрди рд╣ै। рд▓ेрдХिрди рд╡्рдпрдХ्рддि рдХे рдЬीрд╡рди рдоें рдХрдИ рдРрд╕े рдХाрд░рдг рд╣ोрддे рд╣ैं, рдЬो рд╕рдордп рдХो рдирд╖्рдЯ рдХрд░ рджेрддे рд╣ैं। рдпे рдХाрд░рдг рджो рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рд╣ोрддे рд╣ैं — рдиिрдпंрдд्рд░рдгीрдп (Controllable) рдФрд░ рдЕрдиिрдпंрдд्рд░рдгीрдп (Uncontrollable)। рдЗрди рдкрд░ рдиिрдпंрдд्рд░рдг рдФрд░ рд╕рдордЭ рд╕े рд╡्рдпрдХ्рддि рдЕрдкрдиी рдХाрд░्рдпрдХ्рд╖рдорддा рдФрд░ рдЬीрд╡рди рдХी рдЧुрдгрд╡рдд्рддा рджोрдиों рдХो рд╕ुрдзाрд░ рд╕рдХрддा рд╣ै। рдиिрдпंрдд्рд░рдгीрдп рдХाрд░рдХ: рдпे рд╡े рдХाрд░рдг рд╣ैं рдЬिрди рдкрд░ рд╡्рдпрдХ्рддि рд╕्рд╡рдпं рдиिрдпंрдд्рд░рдг рд░рдЦ рд╕рдХрддा рд╣ै। рдЬैрд╕े: рд╕рдордп рдХी рдЧрд▓рдд рдпोрдЬрдиा (Poor Planning): рдЕрдЧрд░ рд╡्рдпрдХ्рддि рдЕрдкрдиे рджिрдирдЪрд░्рдпा рдХी рдкрд╣рд▓े рд╕े рдпोрдЬрдиा рдирд╣ीं рдмрдиाрддा, рддो рд╕рдордп рд╡्рдпрд░्рде рдЪрд▓ा рдЬाрддा рд╣ै। рдЯाрд▓рдордЯोрд▓ рдХी рдЖрджрдд (Procrastination): рдЬ़рд░ूрд░ी рдХाрдоों рдХो рдЯाрд▓рддे рд░рд╣рдиा рд╕рдордп рдХी рд╕рдмрд╕े рдмрдб़ी рдмрд░्рдмाрджी рд╣ै। рдЕрдиुрд╢ाрд╕рди рдХी рдХрдоी: рд╕рдордп рдкрд░ рди рдЙрдардиा, рджेрд░ рд╕े рдХाрдо рд╢ुрд░ू рдХрд░рдиा — рдпे рдЖрджрддें рд╕рдордп рдирд╖्рдЯ рдХрд░рддी рд╣ैं। рдЕрдиाрд╡рд╢्рдпрдХ рд╕ोрд╢рд▓ рдоीрдбिрдпा рдпा рдЯीрд╡ी: рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддा рд╕े рдЕрдзिрдХ рдЗрдирдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рд╕рдордп рдХी рдмрд░्рдмाрджी рдХрд░рддा рд╣ै। рдмाрд░-рдмाрд░ рдз्рдпाрди рднрдЯрдХрдиा (Distractions): рдлोрди рдХॉрд▓्рд╕, рдоैрд╕ेрдЬ рдпा рдЕрди्рдп рд▓ोрдЧों рд╕े рдмाрд░-рдмाрд░ рдмाрдд рдХрд░рдиा। рдЕрдиिрдпंрдд्рд░рдгीрдп рдХाрд░рдХ: рдпे рд╡े рдХाрд░рдг рд╣ैं рдЬिрди рдкрд░ рд╡्рдпрдХ्рддि рдХा рд╕ीрдзा рдиिрдпंрдд्рд░рдг рдирд╣ीं рд╣ोрддा। рдЬैрд╕े: рдЯ्рд░ैрдлिрдХ рдЬाрдо рдпा рдоौрд╕рдо рдЦрд░ाрдм рд╣ोрдиा рд╕्рд╡ाрд╕्рде्рдп рд╕ंрдмंрдзी рдЖрдХрд╕्рдоिрдХ рд╕рдорд╕्рдпाрдПँ рдХिрд╕ी рдк्рд░िрдпрдЬрди рдХी рдЕрдЪाрдирдХ рдЬ़рд░ूрд░рдд рдпा рдЖрдкाрдд рд╕्рдеिрддि рдмिрдЬрд▓ी рдпा рдЗंрдЯрд░рдиेрдЯ рдЬैрд╕ी рд╕ुрд╡िрдзाрдУं рдоें рдмाрдзा рдиिрд╖्рдХрд░्рд╖: рд╣ाрд▓ाँрдХि рдЕрдиिрдпंрдд्рд░рдгीрдп рдХाрд░рдгों рдХो рдкूрд░ी рддрд░рд╣ рд░ोрдХा рдирд╣ीं рдЬा рд╕рдХрддा, рд▓ेрдХिрди рдиिрдпंрдд्рд░рдгीрдп рдХाрд░рдгों рдХो рд╕ुрдзाрд░ рдХрд░ рд╣рдо рдЕрдкрдиे рдЕрдзिрдХांрд╢ рд╕рдордп рдХी рдмрдЪрдд рдХрд░ рд╕рдХрддे рд╣ैं। рдПрдХ рдЕрдиुрд╢ाрд╕िрдд рдФрд░ рдпोрдЬрдиाрдмрдж्рдз рджिрдирдЪрд░्рдпा рдЕрдкрдиाрдХрд░ рд╣рдо рд╕рдордп рдХा рд╕рджुрдкрдпोрдЧ рдХрд░ рд╕рдХрддे рд╣ैं।

рдХाрд░्рдп рдЕрдиुрд╕्рдеाрдкрди рдХрд░्рдордЪाрд░ी рдХे рдХाрд░्рдп рдк्рд░рджрд░्рд╢рди рдХो рдк्рд░рднाрд╡िрдд рдХрд░рддा рд╣ै"


"рдХाрд░्рдп рдЕрдиुрд╕्рдеाрдкрди рдХрд░्рдордЪाрд░ी рдХे рдХाрд░्рдп рдк्рд░рджрд░्рд╢рди рдХो рдк्рд░рднाрд╡िрдд рдХрд░рддा рд╣ै"
(300 рд╢рдм्рджों рдоें) рдХिрд╕ी рднी рд╕ंрдЧрдарди рдХी рд╕рдлрд▓рддा рдЙрд╕рдХे рдХрд░्рдордЪाрд░िрдпों рдХे рдХुрд╢рд▓ рдХाрд░्рдп рдк्рд░рджрд░्рд╢рди рдкрд░ рдиिрд░्рднрд░ рдХрд░рддी рд╣ै। рдПрдХ рдирдпा рдХрд░्рдордЪाрд░ी рдЬрдм рдХिрд╕ी рд╕ंрд╕्рдеा рдоें рдиिрдпुрдХ्рдд рд╣ोрддा рд╣ै, рддो рдЙрд╕рдХे рд╕ाрдордиे рдХрдИ рдирдИ рдЪुрдиौрддिрдпाँ рд╣ोрддी рд╣ैं — рдЬैрд╕े рдирдП рд▓ोрдЧ, рдирдИ рдХाрд░्рдпрдк्рд░рдгाрд▓ी, рдирдИ рд╕ंрд╕्рдХृрддि рдФрд░ рдиिрдпрдо। рдРрд╕े рдоें рдпрджि рдЙрд╕े рд╕рд╣ी рдоाрд░्рдЧрджрд░्рд╢рди рдФрд░ рдк्рд░рд╢िрдХ्рд╖рдг рди рдоिрд▓े, рддो рдЙрд╕рдХा рдХाрд░्рдп рдк्рд░рджрд░्рд╢рди рдк्рд░рднाрд╡िрдд рд╣ो рд╕рдХрддा рд╣ै। рдЗрд╕ीрд▓िрдП рдХाрд░्рдп рдЕрдиुрд╕्рдеाрдкрди (Orientation/Induction) рдХी рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा рдЕрдд्рдпंрдд рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рд╣ोрддी рд╣ै। рдХाрд░्рдп рдЕрдиुрд╕्рдеाрдкрди рдПрдХ рдРрд╕ा рдк्рд░ाрд░ंрднिрдХ рдк्рд░рд╢िрдХ्рд╖рдг рд╣ै, рдЬिрд╕рдоें рдирдП рдХрд░्рдордЪाрд░ी рдХो рд╕ंрд╕्рдеा рдХी рдиीрддिрдпों, рдХाрд░्рдпрдк्рд░рдгाрд▓िрдпों, рдЬ़िрдо्рдоेрджाрд░िрдпों, рд╕рд╣рдХрд░्рдоिрдпों, рддрдеा рдХाрд░्рдп-рд╕ंрд╕्рдХृрддि рд╕े рдкрд░िрдЪिрдд рдХрд░ाрдпा рдЬाрддा рд╣ै। рдЬрдм рдХिрд╕ी рдХрд░्рдордЪाрд░ी рдХो рдЙрд╕рдХे рдХाрдо рдХी рд╕्рдкрд╖्рдЯ рдЬाрдирдХाрд░ी, рд╕ंрдЧрдарди рдХी рдЕрдкेрдХ्рд╖ाрдПँ рдФрд░ рд╕рд╣рдпोрдЧी рд╡ाрддाрд╡рд░рдг рдоिрд▓рддा рд╣ै, рддो рд╡рд╣ рдЕрдкрдиे рдХाрд░्рдп рдоें рдЕрдзिрдХ рдЖрдд्рдорд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рдорд╣рд╕ूрд╕ рдХрд░рддा рд╣ै рдФрд░ рдмेрд╣рддрд░ рдк्рд░рджрд░्рд╢рди рдХрд░ рдкाрддा рд╣ै। рдЗрд╕рдХे рд╡िрдкрд░ीрдд, рдпрджि рдХाрд░्рдп рдЕрдиुрд╕्рдеाрдкрди рдХी рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा рдЕрдиिрдпрдоिрдд рдпा рдХрдордЬोрд░ рд╣ो, рддो рдирдпा рдХрд░्рдордЪाрд░ी рдн्рд░рдо, рддрдиाрд╡ рдФрд░ рдЖрдд्рдорд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рдХी рдХрдоी рдХा рд╢िрдХाрд░ рд╣ो рд╕рдХрддा рд╣ै। рдЗрд╕рд╕े рдЙрд╕рдХी рдХाрд░्рдпрдХ्рд╖рдорддा рдк्рд░рднाрд╡िрдд рд╣ोрддी рд╣ै рдФрд░ рд╡рд╣ рд╕ंрдЧрдарди рдоें рд╕्рд╡рдпं рдХो рдЕрд▓рдЧ-рдерд▓рдЧ рдорд╣рд╕ूрд╕ рдХрд░ рд╕рдХрддा рд╣ै। рдПрдХ рдЕрдЪ्рдЫा рдХाрд░्рдп рдЕрдиुрд╕्рдеाрдкрди рдХрд░्рдордЪाрд░ी рдоें рд╕ंрдЧрдарди рдХे рдк्рд░рддि рдиिрд╖्рдаा, рдЬुрдб़ाрд╡ рдФрд░ рдк्рд░ेрд░рдгा рдкैрджा рдХрд░рддा рд╣ै। рдЗрд╕рд╕े рдХрд░्рдордЪाрд░िрдпों рдХी рдЙрдд्рдкाрджрдХрддा рдмрдв़рддी рд╣ै рдФрд░ рд╡े рдЬрд▓्рджी рд╣ी рдЯीрдо рдХा рд╣िрд╕्рд╕ा рдмрдирдХрд░ рдЬिрдо्рдоेрджाрд░ी рд╕े рдХाрд░्рдп рдХрд░рдиे рд▓рдЧрддे рд╣ैं। рдиिрд╖्рдХрд░्рд╖рддः, рдпрд╣ рд╕्рдкрд╖्рдЯ рд╣ै рдХि рдХाрд░्рдп рдЕрдиुрд╕्рдеाрдкрди рди рдХेрд╡рд▓ рдХрд░्рдордЪाрд░ी рдХे рдХाрд░्рдп рдк्рд░рджрд░्рд╢рди рдХो рдк्рд░рднाрд╡िрдд рдХрд░рддा рд╣ै, рдмрд▓्рдХि рдкूрд░े рд╕ंрдЧрдарди рдХी рдХाрд░्рдпрдХ्рд╖рдорддा рдФрд░ рд╡ाрддाрд╡рд░рдг рдХो рднी рдмेрд╣рддрд░ рдмрдиाрддा рд╣ै। рдпрд╣ рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा рдЬिрддрдиी рдк्рд░рднाрд╡ी рд╣ोрдЧी, рдХрд░्рдордЪाрд░ी рдЙрддрдиा рд╣ी рд╕рдХ्рд╖рдо рдФрд░ рдк्рд░ेрд░िрдд рд░рд╣ेрдЧा।

рдХाрд░्рдпрд╕्рдерд▓ рдХे рддрдиाрд╡ рдХे рдк्рд░рдоुрдЦ рд╕्рд░ोрдд


рдХाрд░्рдпрд╕्рдерд▓ рдХे рддрдиाрд╡ рдХे рдк्рд░рдоुрдЦ рд╕्рд░ोрдд
рдЖрдЬ рдХे рд╡्рдпрд╕्рдд рдФрд░ рдк्рд░рддिрд╕्рдкрд░्рдзाрдд्рдордХ рд╡ाрддाрд╡рд░рдг рдоें рдХाрд░्рдпрд╕्рдерд▓ рдкрд░ рддрдиाрд╡ рдПрдХ рдЖрдо рд╕рдорд╕्рдпा рдмрди рдЪुрдХी рд╣ै। рдпрд╣ рддрдиाрд╡ рд╢ाрд░ीрд░िрдХ, рдоाрдирд╕िрдХ рдФрд░ рднाрд╡рдиाрдд्рдордХ рд░ूрдк рд╕े рд╡्рдпрдХ्рддि рдХो рдк्рд░рднाрд╡िрдд рдХрд░рддा рд╣ै। рдХाрд░्рдпрд╕्рдерд▓ рдкрд░ рддрдиाрд╡ рдХे рдХрдИ рдХाрд░рдг рд╣ोрддे рд╣ैं, рдЬिрди्рд╣ें рдк्рд░рдоुрдЦ рд╕्рд░ोрдд рдХрд╣ा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै। рд╕рдмрд╕े рдкрд╣рд▓ा рд╕्рд░ोрдд рд╣ै – рдЕрдд्рдпрдзिрдХ рдХाрд░्рдпрднाрд░। рдЬрдм рдХрд░्рдордЪाрд░ी рдкрд░ рдЙрд╕рдХे рдХ्рд╖рдорддा рд╕े рдЕрдзिрдХ рдХाрдо рдХा рджрдмाрд╡ рдбाрд▓ा рдЬाрддा рд╣ै рдпा рд▓рдЧाрддाрд░ рдУрд╡рд░рдЯाрдЗрдо рдХाрдо рдХрд░рдиा рдкрдб़рддा рд╣ै, рддो рд╡рд╣ рддрдиाрд╡рдЧ्рд░рд╕्рдд рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै। рдЗрд╕рдХे рдЕрд▓ाрд╡ा рд╕рдордп рд╕ीрдоा (Deadlines) рдХा рджрдмाрд╡ рднी рдПрдХ рдмрдб़ा рдХाрд░рдг рд╣ै, рдЬрдм рдХाрдо рдХो рдХрдо рд╕рдордп рдоें рдкूрд░ा рдХрд░рдиे рдХी рдЕрдкेрдХ्рд╖ा рд╣ोрддी рд╣ै। рджूрд╕рд░ा рдк्рд░рдоुрдЦ рдХाрд░рдг рд╣ै – рд╕्рдкрд╖्рдЯ рджिрд╢ा рдпा рднूрдоिрдХा рдХी рдХрдоी। рдпрджि рдХिрд╕ी рд╡्рдпрдХ्рддि рдХो рдпрд╣ рди рдкрддा рд╣ो рдХि рдЙрд╕рдХी рдЬ़िрдо्рдоेрджाрд░िрдпाँ рдХ्рдпा рд╣ैं рдпा рдЙрд╕рд╕े рдХ्рдпा рдЕрдкेрдХ्рд╖ा рдХी рдЬा рд░рд╣ी рд╣ै, рддो рд╡рд╣ рдЕрд╕рдоंрдЬрд╕ рдФрд░ рдоाрдирд╕िрдХ рдЙрд▓рдЭрди рдоें рдкрдб़ рдЬाрддा рд╣ै। рддीрд╕рд░ा рд╕्рд░ोрдд рд╣ै – рдЦрд░ाрдм рдк्рд░рдмंрдзрди рдФрд░ рдиेрддृрдд्рд╡। рдЕрдЧрд░ рдмॉрд╕ рдХा рд╡्рдпрд╡рд╣ाрд░ рдХрдаोрд░ рд╣ो, рд╕рд░ाрд╣рдиा рдХी рдХрдоी рд╣ो рдпा рдЙрдЪिрдд рдоाрд░्рдЧрджрд░्рд╢рди рди рдоिрд▓े, рддो рдЗрд╕рд╕े рдХрд░्рдордЪाрд░ी рдХा рдордиोрдмрд▓ рдЧिрд░рддा рд╣ै рдФрд░ рддрдиाрд╡ рдмрдв़рддा рд╣ै। рдЪौрдеा рдХाрд░рдг рд╣ै – рд╕рд╣рдХрд░्рдоिрдпों рдХे рд╕ाрде рдорддрднेрдж рдпा рд╕ंрдШрд░्рд╖। рдХाрд░्рдпрд╕्рдерд▓ рдкрд░ рдИрд░्рд╖्рдпा, рдЧुрдЯрдмाрдЬ़ी рдпा рдЖрдкрд╕ी рдЯрдХрд░ाрд╡ рд╡्рдпрдХ्рддि рдХो рдоाрдирд╕िрдХ рд░ूрдк рд╕े рдкрд░ेрд╢ाрди рдХрд░ рд╕рдХрддे рд╣ैं। рдкाँрдЪрд╡ाँ рд╕्рд░ोрдд рд╣ै – рдиौрдХрд░ी рдХी рдЕрдиिрд╢्рдЪिрддрддा। рдЬрдм рдХिрд╕ी рдХो рд▓рдЧрддा рд╣ै рдХि рд╡рд╣ рдХрднी рднी рдЕрдкрдиी рдиौрдХрд░ी рдЦो рд╕рдХрддा рд╣ै рдпा рдЙрд╕े рдкрджोрди्рдирддि рдирд╣ीं рдоिрд▓ेрдЧी, рддो рдпрд╣ рдЪिंрддा рдФрд░ рддрдиाрд╡ рдХा рдХाрд░рдг рдмрдирддा рд╣ै। рдЕंрдд рдоें, рдпрджि рд╡्рдпрдХ्рддि рдХो рдЕрдкрдиे рдиिрдЬी рдЬीрд╡рди рдФрд░ рдХाрдо рдХे рдмीрдЪ рд╕ंрддुрд▓рди рдмрдиाрдиे рдХा рд╕рдордп рдирд╣ीं рдоिрд▓рддा, рддो рдпрд╣ рднी рд▓ंрдмे рд╕рдордп рддрдХ рддрдиाрд╡ рдХा рдХाрд░рдг рдмрди рд╕рдХрддा рд╣ै। --- рдЕрдЧрд░ рддुрдо рдЪाрд╣ो рддो рдоैं рдЗрд╕рд╕े рд╕ंрдмंрдзिрдд рдиिрд╡ाрд░рдг рдЙрдкाрдп (Solutions) рднी рдмрддा рд╕рдХрддा рд╣ूँ।

рд╕рдордп рдк्рд░рдмंрдзрди рдХे рдЕрд░्рде рдФрд░ рдорд╣рдд्рд╡


рд╕рдордп рдк्рд░рдмंрдзрди рдХे рдЕрд░्рде рдФрд░ рдорд╣рдд्рд╡
рд╕рдордп рдк्рд░рдмंрдзрди рдХा рдЕрд░्рде рд╣ै — рд╕ीрдоिрдд рд╕рдордп рдХा рд╕рд░्рд╡ोрдд्рддрдо рдЙрдкрдпोрдЧ рдХрд░рдиा। рдпрд╣ рдПрдХ рдРрд╕ी рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा рд╣ै, рдЬिрд╕рдоें рд╡्рдпрдХ्рддि рдЕрдкрдиे рджिрдирднрд░ рдХे рдХाрд░्рдпों рдХो рдПрдХ рдиिрд╢्рдЪिрдд рдпोрдЬрдиा рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рдХрд░рддा рд╣ै, рддाрдХि рд╡рд╣ рд╕рдордп рдХी рдмрд░्рдмाрджी рд╕े рдмрдЪे рдФрд░ рд╣рд░ рдХाрд░्рдп рдХो рддрдп рд╕рдордп рдкрд░ рдкूрд░ा рдХрд░ рд╕рдХे। рд╕рдордп рдХी рдк्рд░рдХृрддि рдпрд╣ी рд╣ै рдХि рд╡рд╣ рдХрднी рдХिрд╕ी рдХे рд▓िрдП рдирд╣ीं рд░ुрдХрддा, рдФрд░ рдЬो рд╕рдордп рдПрдХ рдмाрд░ рдЪрд▓ा рдЧрдпा, рд╡рд╣ рд▓ौрдЯ рдХрд░ рдирд╣ीं рдЖрддा। рдЗрд╕рд▓िрдП рд╕рдордп рдХा рд╕рд╣ी рдЙрдкрдпोрдЧ рдХрд░рдиा рдЕрдд्рдпंрдд рдЖрд╡рд╢्рдпрдХ рд╣ै। рд╕рдордп рдк्рд░рдмंрдзрди рдХा рд╕рдмрд╕े рдмрдб़ा рд▓ाрдн рдпрд╣ рд╣ै рдХि рдпрд╣ рд╣рдоाрд░ी рдЙрдд्рдкाрджрдХрддा (Productivity) рдмрдв़ाрддा рд╣ै। рдЬрдм рд╣рдо рдкрд╣рд▓े рд╕े рдпोрдЬрдиा рдмрдиाрдХрд░ рдХाрдо рдХрд░рддे рд╣ैं, рддो рдХрдо рд╕рдордп рдоें рдЬ़्рдпाрджा рдХाрдо рдХрд░ рд╕рдХрддे рд╣ैं। рдЗрд╕рдХे рд╕ाрде рд╣ी рддрдиाрд╡ (Stress) рднी рдХрдо рд╣ोрддा рд╣ै рдХ्рдпोंрдХि рдХाрдо рд╕рдордп рдкрд░ рдкूрд░ा рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै рдФрд░ рдорди рдкрд░ рджрдмाрд╡ рдирд╣ीं рд░рд╣рддा। рдЬिрди рд▓ोрдЧों рдХो рд╕рдордп рдк्рд░рдмंрдзрди рдЖрддा рд╣ै, рд╡े рдЕрдкрдиे рд▓рдХ्рд╖्рдпों рдХो рдЬрд▓्рджी рдФрд░ рд╕рд╣ी рддрд░ीрдХे рд╕े рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░рддे рд╣ैं, рдЬрдмрдХि рдмाрдХी рд▓ोрдЧ рдкीрдЫे рд░рд╣ рдЬाрддे рд╣ैं। рдЗрд╕рдХे рдЕрд▓ाрд╡ा, рд╕рдордп рдк्рд░рдмंрдзрди рд╕े рд╡्рдпрдХ्рддि рдХा рдЬीрд╡рди рд╕ंрддुрд▓िрдд (Balanced) рд╣ोрддा рд╣ै। рд╡рд╣ рдХाрдо, рдкрдв़ाрдИ, рдкрд░िрд╡ाрд░, рдордиोрд░ंрдЬрди рдФрд░ рд╡िрд╢्рд░ाрдо — рд╕рднी рдХो рд╕рд╣ी рд╕рдордп рджे рдкाрддा рд╣ै। рдпрд╣ рд╕рдлрд▓рддा рдХी рд╕ीрдв़ी рдЪрдв़рдиे рдХा рдПрдХ рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдЧुрдг рд╣ै। рд╡िрдж्рдпाрд░्рдеी рдЬीрд╡рди рдоें рдпрд╣ рд╡िрд╢ेрд╖ рд░ूрдк рд╕े рдЬ़рд░ूрд░ी рд╣ै, рдХ्рдпोंрдХि рдкрдв़ाрдИ, рдкрд░ीрдХ्рд╖ा, рдЦेрд▓, рдФрд░ рдЕрди्рдп рдЧрддिрд╡िрдзिрдпों рдХो рд╕рдордп рдкрд░ рдХрд░рдиा рд╣ी рд╕рдлрд▓рддा рдХी рдХुंрдЬी рд╣ै। рдиिрд╖्рдХрд░्рд╖рддः, рд╕рдордп рдк्рд░рдмंрдзрди рдПрдХ рдРрд╕ी рдХрд▓ा рд╣ै, рдЬिрд╕े рд╣рд░ рд╡्рдпрдХ्рддि рдХो рд╕ीрдЦрдиा рдФрд░ рдЕрдкрдиाрдиा рдЪाрд╣िрдП। рдЬो рд▓ोрдЧ рд╕рдордп рдХा рд╕рдо्рдоाрди рдХрд░рддे рд╣ैं, рд╡рд╣ी рдЬीрд╡рди рдоें рдЖрдЧे рдмрдв़рддे рд╣ैं рдФрд░ рдЕрдкрдиे рд╕рдкрдиों рдХो рд╕ाрдХाрд░ рдХрд░рддे рд╣ैं। --- рдЕрдЧрд░ рддुрдо рдЪाрд╣ो рддो рдоैं рдЗрд╕рдХा рд╣ैंрдбрд░िрдЯрди рдиोрдЯ्рд╕ рдЬैрд╕ा рдлॉрд░्рдоेрдЯ рднी рдмрдиा рд╕рдХрддा рд╣ूँ।

рдкूрд░्рдгрдЬ्рд╡рд▓рди (рдмрд░्рдирдЖрдЙрдЯ) рдХी рдЕрд╡рдзाрд░рдгा рдХे рдкाँрдЪ рдЪрд░рдг


рдкूрд░्рдгрдЬ्рд╡рд▓рди (рдмрд░्рдирдЖрдЙрдЯ) рдХी рдЕрд╡рдзाрд░рдгा рдХे рдкाँрдЪ рдЪрд░рдг
рдкूрд░्рдгрдЬ्рд╡рд▓рди рдпा рдмрд░्рдирдЖрдЙрдЯ рдПрдХ рдоाрдирд╕िрдХ, рд╢ाрд░ीрд░िрдХ рдФрд░ рднाрд╡рдиाрдд्рдордХ рдердХाрд╡рдЯ рдХी рд╕्рдеिрддि рд╣ै рдЬो рд▓ंрдмे рд╕рдордп рддрдХ рдЕрдд्рдпрдзिрдХ рддрдиाрд╡ рдоें рд░рд╣рдиे рдХे рдХाрд░рдг рд╣ोрддी рд╣ै। рдпрд╣ рд╡िрд╢ेрд╖ рд░ूрдк рд╕े рдЙрди рд▓ोрдЧों рдоें рджेрдЦा рдЬाрддा рд╣ै рдЬो рдХाрдо рдХे рдк्рд░рддि рдЕрдд्рдпрдзिрдХ рд╕рдорд░्рдкिрдд рд╣ोрддे рд╣ैं рд▓ेрдХिрди рд╕рдордп рдкрд░ рдЖрд░ाрдо рдирд╣ीं рдХрд░рддे। рдмрд░्рдирдЖрдЙрдЯ рдзीрд░े-рдзीрд░े рдкाँрдЪ рдЪрд░рдгों рдоें рд╡िрдХрд╕िрдд рд╣ोрддा рд╣ै। 1. рд╣рдиीрдоूрди рдЪрд░рдг (Honeymoon Phase): рдЗрд╕ рдЪрд░рдг рдоें рд╡्рдпрдХ्рддि рдирдпा рдХाрдо рдпा рдЬिрдо्рдоेрджाрд░ी рд▓ेрдХрд░ рдмрд╣ुрдд рдЙрдд्рд╕ाрд╣िрдд рд╣ोрддा рд╣ै। рдКрд░्рдЬा рдФрд░ рд░рдЪрдиाрдд्рдордХрддा рдЪрд░рдо рдкрд░ рд╣ोрддी рд╣ै। рдЕрдЧрд░ рдЗрд╕ рд╕рдордп рд╕ंрддुрд▓рди рдирд╣ीं рдмрдиाрдпा рдЧрдпा рддो рддрдиाрд╡ рдХी рд╢ुрд░ुрдЖрдд рд╣ो рд╕рдХрддी рд╣ै। 2. рддрдиाрд╡ рдХी рд╢ुрд░ुрдЖрдд (Onset of Stress): рдЕрдм рдХाрдо рдХा рджрдмाрд╡ рдорд╣рд╕ूрд╕ рд╣ोрдиे рд▓рдЧрддा рд╣ै। рд╡्рдпрдХ्рддि рдХो рдердХाрд╡рдЯ, рдЪिंрддा рдФрд░ рдПрдХाрдЧ्рд░рддा рдХी рдХрдоी рдорд╣рд╕ूрд╕ рд╣ोрддी рд╣ै। рдЫोрдЯी рд╕рдорд╕्рдпाрдПँ рднी рдмрдб़ी рд▓рдЧрдиे рд▓рдЧрддी рд╣ैं। 3. рджीрд░्рдШрдХाрд▓िрдХ рддрдиाрд╡ (Chronic Stress): рддрдиाрд╡ рдЕрдм рд▓рдЧाрддाрд░ рдмрдиा рд░рд╣рддा рд╣ै। рд╡्рдпрдХ्рддि рдЪिрдб़рдЪिрдб़ा рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै, рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рджूрд░ी рдмрдв़рддी рд╣ै рдФрд░ рдХाрдо рдоें рдорди рдирд╣ीं рд▓рдЧрддा। рд╢рд░ीрд░ рдкрд░ рднी рдЕрд╕рд░ рджिрдЦрдиे рд▓рдЧрддा рд╣ै। 4. рдмрд░्рдирдЖрдЙрдЯ (Burnout): рдЗрд╕ рдЪрд░рдг рдоें рд╡्рдпрдХ्рддि рд╢ाрд░ीрд░िрдХ рдФрд░ рдоाрдирд╕िрдХ рд░ूрдк рд╕े рдердХ рдЬाрддा рд╣ै। рдЖрдд्рдорд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рдХрдо рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै рдФрд░ рдиिрд░ाрд╢ा рдмрдв़рдиे рд▓рдЧрддी рд╣ै। рдХाрдо рд╕े рдШृрдгा рд╣ोрдиे рд▓рдЧрддी рд╣ै। 5. рдЧंрднीрд░ рдмрд░्рдирдЖрдЙрдЯ (Habitual Burnout): рдпрд╣ рд╕्рдеिрддि рдмрд╣ुрдд рдЦрддрд░рдиाрдХ рд╣ोрддी рд╣ै। рд╡्рдпрдХ्рддि рд╣рдоेрд╢ा рдердХा, рджुрдЦी рдФрд░ рддрдиाрд╡рдЧ्рд░рд╕्рдд рд░рд╣рддा рд╣ै। рдЗрд╕рдоें рдбिрдк्рд░ेрд╢рди рдФрд░ рдЧंрднीрд░ рдоाрдирд╕िрдХ рд╕рдорд╕्рдпाрдПँ рд╣ो рд╕рдХрддी рд╣ैं। рдиिрд╖्рдХрд░्рд╖: рдмрд░्рдирдЖрдЙрдЯ рд╕े рдмрдЪाрд╡ рдХे рд▓िрдП рддрдиाрд╡ рдХो рд╕рдордп рд░рд╣рддे рдкрд╣рдЪाрдирдиा рдФрд░ рд╕ंрддुрд▓िрдд рдЬीрд╡рдирд╢ैрд▓ी рдЕрдкрдиाрдиा рдЬ़рд░ूрд░ी рд╣ै।

Wednesday, June 18, 2025

рд╢िрд╡рднрдХ्рддि рдХे рджрд░्рд╢рди рдХा рд╕ंрдХ्рд╖िрдк्рдд


рд╢िрд╡рднрдХ्рддि рдХे рджрд░्рд╢рди рдХा рд╕ंрдХ्рд╖िрдк्рдд рдкрд░िрдЪрдп (300 рд╢рдм्рдж)
рд╢िрд╡рднрдХ्рддि рднाрд░рддीрдп рдзाрд░्рдоिрдХ рдФрд░ рджाрд░्рд╢рдиिрдХ рдкрд░ंрдкрд░ा рдХा рдПрдХ рдЕрдд्рдпंрдд рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдЕंрдЧ рд╣ै। рднрдЧрд╡ाрди рд╢िрд╡ рдХो "рдорд╣ाрджेрд╡", "рд╢िрд╡рд╢ंрдХрд░", "рдиीрд▓рдХंрда", рдФрд░ "рднोрд▓ेрдиाрде" рдЬैрд╕े рдЕрдиेрдХ рдиाрдоों рд╕े рдЬाрдиा рдЬाрддा рд╣ै। рд╡े рдд्рд░िрджेрд╡ों рдоें рд╕े рдПрдХ рд╣ैं рдФрд░ рдЙрди्рд╣ें рд╕ंрд╣ाрд░рдХ рдХे рд░ूрдк рдоें рдЬाрдиा рдЬाрддा рд╣ै, рдкрд░ंрддु рдЙрдирдХी рднрдХ्рддि рдХेрд╡рд▓ рд╕ंрд╣ाрд░ рдХे рд▓िрдП рдирд╣ीं, рдмрд▓्рдХि рд╕ृрдЬрди, рдкाрд▓рди рдФрд░ рдоोрдХ्рд╖ рдХे рд▓िрдП рднी рдХी рдЬाрддी рд╣ै। рд╢िрд╡рднрдХ्рддि рдХा рджрд░्рд╢рди рдЧрд╣рд░ाрдИ рд╕े рдЖрдд्рдордЬ्рдЮाрди, рд╡ैрд░ाрдЧ्рдп, рдФрд░ рдИрд╢्рд╡рд░ рд╕े рдПрдХाрдд्рдорддा рдХी рднाрд╡рдиा рдХो рджрд░्рд╢ाрддा рд╣ै। рд╢िрд╡рднрдХ्рддि рдХी рдкрд░ंрдкрд░ा рдмрд╣ुрдд рдк्рд░ाрдЪीрди рд╣ै। рд╡ैрджिрдХ рдХाрд▓ рдоें рд░ुрдж्рд░ рдХी рдкूрдЬा рд╣ोрддी рдеी, рдЬो рдЖрдЧे рдЪрд▓рдХрд░ рд╢िрд╡ рдХे рд░ूрдк рдоें рдк्рд░рддिрд╖्рдаिрдд рд╣ुрдП। рдЙрдкрдиिрд╖рджों, рдкुрд░ाрдгों рдФрд░ рддांрдд्рд░िрдХ рдЧ्рд░ंрдеों рдоें рд╢िрд╡ рдХो рдкрд░рдо рдм्рд░рд╣्рдо, рдиिрд░्рд╡िрдХाрд░, рдиिрд░ाрдХाрд░ рдФрд░ рд╕рдорд╕्рдд рдм्рд░рд╣्рдоांрдб рдХा рдЖрдзाрд░ рдоाрдиा рдЧрдпा рд╣ै। рд╢िрд╡рднрдХ्рддि рдоें рднौрддिрдХ рдЗрдЪ्рдЫाрдУं рдХी рддृрдк्рддि рд╕े рдЕрдзिрдХ рдЖрдд्рдоिрдХ рд╢ांрддि рдФрд░ рдоोрдХ्рд╖ рдХी рдк्рд░ाрдк्рддि рдХा рд▓рдХ्рд╖्рдп рд╣ोрддा рд╣ै। рд╢िрд╡ рдХो рднрдХ्рддों рдХे рдк्рд░рддि рдЕрдд्рдпंрдд рдХрд░ुрдгाрдордпी рдФрд░ рд╕рд╣рдЬ рднाрд╡ рд╕े рдк्рд░рд╕рди्рди рд╣ोрдиे рд╡ाрд▓ा рджेрд╡рддा рдоाрдиा рдЬाрддा рд╣ै। рдЗрд╕рд▓िрдП рдЙрди्рд╣ें "рдЖрд╢ुрддोрд╖" рднी рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै। рдЙрдирдХी рдкूрдЬा рдоें рднрдХ्рддि, рдк्рд░ेрдо рдФрд░ рд╕рдорд░्рдкрдг рдХी рднाрд╡рдиा рдк्рд░рдоुрдЦ рд╣ोрддी рд╣ै। "рдорд╣ाрд╢िрд╡рд░ाрдд्рд░ि", "рд╢्рд░ाрд╡рдг рдоाрд╕", рдФрд░ "рдк्рд░рджोрд╖ рд╡्рд░рдд" рдЬैрд╕े рдкрд░्рд╡ों рдоें рд╢िрд╡рднрдХ्рддि рдЪрд░рдо рдкрд░ рд╣ोрддी рд╣ै। рднрдХ्рддि рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдоें рд╢िрд╡ рдХो рд╕рдорд░्рдкिрдд рдЕрдиेрдХ рдХрд╡िрдпों рдиे рдЙрдирдХे рдЧुрдгों рдХा рдЧुрдгрдЧाрди рдХिрдпा рд╣ै। рддुрд▓рд╕ीрджाрд╕, рдоीрд░ाрдмाрдИ, рд╕ंрдд рддिрд░ुрд╡рд▓्рд▓ुрд╡рд░ рдФрд░ рддिрд░ुрдиाрд╡рдХрд░рд╕рд░ рдЬैрд╕े рд╕ंрддों рдиे рд╢िрд╡рднрдХ्рддि рдХो рдЖрдд्рдордЬ्рдЮाрди рдФрд░ рднрдХ्рддि рдХा рд╕рд░्рд╡ोрдЪ्рдЪ рд░ूрдк рдоाрдиा। рд╢िрд╡рднрдХ्рддि рдХा рджрд░्рд╢рди рдХेрд╡рд▓ рдкूрдЬा рдпा рдЕрдиुрд╖्рдаाрди рдирд╣ीं, рдмрд▓्рдХि рдПрдХ рдЬीрд╡рдирджृрд╖्рдЯि рд╣ै — рдЬिрд╕рдоें рддрдк, рдд्рдпाрдЧ, рдХрд░ुрдгा рдФрд░ рдЖрдд्рдо-рд╕ाрдХ्рд╖ाрдд्рдХाрд░ рдХी рдЕрдиुрднूрддि рд╣ोрддी рд╣ै। рдпрд╣ рднрдХ्рдд рдФрд░ рднрдЧрд╡ाрди рдХे рдмीрдЪ рдЧрд╣рд░े рдк्рд░ेрдо рдФрд░ рд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рдХा рд╕ंрдмंрдз рд╕्рдеाрдкिрдд рдХрд░рддा рд╣ै।

рдХुрддुрдмрди (300 рд╢рдм्рдж)
рдХुрддुрдмрди 15рд╡ीं рд╢рддाрдм्рджी рдХी рдПрдХ рдк्рд░рд╕िрдж्рдз рд╕ूрдл़ी рдХрд╡рдпिрдд्рд░ी рдеीं। рд╡рд╣ рднाрд░рдд рдХी рдк्рд░ाрд░ंрднिрдХ рдорд╣िрд▓ा рд▓ेрдЦрдХों рдоें рдЧिрдиी рдЬाрддी рд╣ैं। рдХुрддुрдмрди рдХा рдоुрдЦ्рдп рдХाрд╡्рдп рдЧ्рд░ंрде "рдоिрд░рдЧाрд╡рддी" рд╣ै, рдЬिрд╕े 1503 рдИрд╕्рд╡ी рдоें рд▓िрдЦा рдЧрдпा рдеा। рдпрд╣ рдПрдХ рдк्рд░ेрдоाрдЦ्рдпाрди рдХाрд╡्рдп рд╣ै, рдЬिрд╕рдоें рд╕ूрдл़ी рджрд░्рд╢рди рдФрд░ рдк्рд░ेрдо рдХी рднाрд╡рдиा рдХा рд╕ुंрджрд░ рд╕рдорди्рд╡рдп рдоिрд▓рддा рд╣ै। рдХुрддुрдмрди рдХा рдпрд╣ рдЧ्рд░ंрде рдЕрд╡рдзी рднाрд╖ा рдоें рд▓िрдЦा рдЧрдпा рд╣ै, рдЬो рдЙрд╕ рд╕рдордп рдХी рдк्рд░рдоुрдЦ рд▓ोрдХрднाрд╖ा рдеी। "рдоिрд░рдЧाрд╡рддी" рдХी рдХрдеा рдПрдХ рд░ाрдЬрдХुрдоाрд░ी рдФрд░ рдПрдХ рд╣िрд░рдг рдХी рдк्рд░рддीрдХाрдд्рдордХ рдк्рд░ेрдо рдХрд╣ाрдиी рд╣ै। рдЗрд╕рдоें рдиाрдпिрдХा рдЕрдкрдиे рдк्рд░िрдп рдХी рддрд▓ाрд╢ рдоें рд╡рди-рд╡рди рднрдЯрдХрддी рд╣ै। рдпрд╣ рднрдЯрдХाрд╡ рдХेрд╡рд▓ рд╕ांрд╕ाрд░िрдХ рдк्рд░ेрдо рдХी рддрд▓ाрд╢ рдирд╣ीं рд╣ै, рдмрд▓्рдХि рдЖрдд्рдоा рдХी рдкрд░рдоाрдд्рдоा рд╕े рдоिрд▓рдиे рдХी рдЖрдз्рдпाрдд्рдоिрдХ рдЦोрдЬ рд╣ै। рд╕ूрдл़ी рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдоें рдпрд╣ рднाрд╡рдиा рдЖрдо рд╣ै рдХि рдк्рд░ेрдо рдИрд╢्рд╡рд░ рддрдХ рдкрд╣ुँрдЪрдиे рдХा рдоाрд░्рдЧ рд╣ै। рдХुрддुрдмрди рдиे рдЗрд╕ी рд╡िрдЪाрд░рдзाрд░ा рдХो рдЕрдкрдиी рдХрд╡िрддाрдУं рдоें рдЕрднिрд╡्рдпрдХ्рдд рдХिрдпा। рдХुрддुрдмрди рдХी рднाрд╖ा рд╕рд░рд▓, рднाрд╡рдкूрд░्рдг рдФрд░ рдХрд▓्рдкрдиाрд╢ीрд▓ рд╣ै। рдЙрдирдХी рд╢ैрд▓ी рдоें рд▓ोрдХрдЧीрддों рдХी рдоिрдаाрд╕ рдФрд░ рднрдХ्рддि рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХी рдЖрдд्рдоिрдХ рдЧрд╣рд░ाрдИ рдоिрд▓рддी рд╣ै। "рдоिрд░рдЧाрд╡рддी" рдХो рднाрд░рддीрдп рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдоें рд╕्рдд्рд░ी рджृрд╖्рдЯिрдХोрдг рд╕े рд▓िрдЦे рдЧрдП рдЖрд░ंрднिрдХ рдЧ्рд░ंрдеों рдоें рд╕्рдеाрди рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ै। рдпрд╣ рднी рдЙрд▓्рд▓ेрдЦрдиीрдп рд╣ै рдХि рдордз्рдпрдХाрд▓ рдоें рдЬрд╣ाँ рдЕрдзिрдХांрд╢ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдкुрд░ुрд╖ों рдж्рд╡ाрд░ा рд▓िрдЦा рдЧрдпा, рд╡рд╣ाँ рдХुрддुрдмрди рдЬैрд╕ी рдорд╣िрд▓ा рд▓ेрдЦिрдХा рдХा рдЙрджрдп рд╡िрд╢ेрд╖ рдорд╣рдд्рд╡ рд░рдЦрддा рд╣ै। рдХुрддुрдмрди рдХी рд░рдЪрдиा рд╕्рдд्рд░ी рд╕рд╢рдХ्рддिрдХрд░рдг, рднрдХ्рддि, рдк्рд░ेрдо рдФрд░ рдЖрдз्рдпाрдд्рдоिрдХ рдЪेрддрдиा рдХा рдк्рд░рддीрдХ рд╣ै। рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдпрд╣ рд╕िрдж्рдз рдХिрдпा рдХि рдк्рд░ेрдо рди рдХेрд╡рд▓ рдоाрдирд╡ीрдп рд╕ंрдмंрдз рд╣ै, рдмрд▓्рдХि рдЖрдд्рдоा рдФрд░ рдкрд░рдоाрдд्рдоा рдХे рдмीрдЪ рдХा рдПрдХ рдкрд╡िрдд्рд░ рд░िрд╢्рддा рднी рд╣ै।
рдкंрдЬाрдмी рдХा рд░ाрдорднрдХ्рддि рд╕ाрд╣िрдд्рдп (300 рд╢рдм्рдж)
рдкंрдЬाрдмी рдХा рд░ाрдорднрдХ्рддि рд╕ाрд╣िрдд्рдп рднाрд░рддीрдп рднрдХ्рддि рдЖंрджोрд▓рди рдХा рдПрдХ рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рд╣िрд╕्рд╕ा рд╣ै। рд╣िंрджी, рдЕрд╡рдзी рдФрд░ рдм्рд░рдЬ рдХी рддрд░рд╣ рдкंрдЬाрдмी рднाрд╖ा рдоें рднी рд░ाрдорднрдХ्рддि рдкрд░ рдЖрдзाрд░िрдд рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХी рд╕рдоृрдж्рдз рдкрд░ंрдкрд░ा рд░рд╣ी рд╣ै। рдпрд╣ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдоुрдЦ्рдп рд░ूрдк рд╕े рднрдХ्рддि, рдорд░्рдпाрджा, рд╕ेрд╡ा рдФрд░ рдд्рдпाрдЧ рдЬैрд╕े рдоूрд▓्рдпों рдХो рдХेंрдж्рд░ рдоें рд░рдЦрддा рд╣ै। рдЗрд╕рдоें рднрдЧрд╡ाрди рд░ाрдо рдХो рдПрдХ рдЖрджрд░्рд╢ рдкुрд░ुрд╖, рд░ाрдЬा рдФрд░ рдорд░्рдпाрджा рдкुрд░ुрд╖ोрдд्рддрдо рдХे рд░ूрдк рдоें рдк्рд░рд╕्рддुрдд рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै। рдкंрдЬाрдмी рд░ाрдорднрдХ्рддि рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдкрд░ рд╕िрдЦ рдЧुрд░ुрдУं, рд╕ूрдлी рд╕ंрддों рдФрд░ рд▓ोрдХ рдХрд╡िрдпों рдХा рдк्рд░рднाрд╡ рджेрдЦा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै। рдЧुрд░ु рдиाрдирдХ рджेрд╡ рдЬी рдХी рд╡ाрдгी рдоें рднी рд░ाрдо рд╢рдм्рдж рдХा рд╡्рдпाрдкрдХ рдЙрдкрдпोрдЧ рд╣ुрдЖ рд╣ै, рд╣ाрд▓ाँрдХि рд╡рд╣ "рд░ाрдо" рдХो рдХिрд╕ी рдПрдХ рдзрд░्рдо рд╕े рдирд╣ीं рдЬोрдб़рддे, рдмрд▓्рдХि рдЙрд╕े рдиिрд░ाрдХाрд░ рдкрд░рдоेрд╢्рд╡рд░ рдХे рдк्рд░рддीрдХ рд░ूрдк рдоें рдк्рд░рд╕्рддुрдд рдХрд░рддे рд╣ैं। рдЧुрд░ु рдЕрд░्рдЬुрди рджेрд╡ рдФрд░ рдЧुрд░ु рддेрдЧ рдмрд╣ाрджुрд░ рдЬैрд╕े рдЧुрд░ुрдУं рдиे рднी рд░ाрдо рдиाрдо рдХी рдорд╣िрдоा рдЧाрдИ рд╣ै। рдкंрдЬाрдмी рд▓ोрдХрдХाрд╡्рдп рдоें рднी рд░ाрдордХрдеा рдХे рдЕрдиेрдХ рд░ूрдк рдоिрд▓рддे рд╣ैं। рд▓ोрдХрдЧाрдпрдХ рдФрд░ рдХрд╡ि рд░ाрдо рдХे рдЪрд░िрдд्рд░ों рдХो рдЧीрддों, рдХрд╣ाрдиिрдпों рдФрд░ рдиाрдЯрдХों рдХे рд░ूрдк рдоें рдк्рд░рд╕्рддुрдд рдХрд░рддे рд░рд╣े рд╣ैं। рдХुрдЫ рдХрд╡िрдпों рдиे рддुрд▓рд╕ीрджाрд╕ рдХी рд░ाрдордЪрд░िрддрдоाрдирд╕ рдХो рдкंрдЬाрдмी рдоें рдЕрдиुрд╡ाрдж рднी рдХिрдпा, рдЬिрд╕рд╕े рд░ाрдордХрдеा рдЖрдо рдЬрдирддा рддрдХ рдкрд╣ुँрдЪी। рдкंрдЬाрдмी рд░ाрдорднрдХ्рддि рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдоें рдХेрд╡рд▓ рдзाрд░्рдоिрдХ рднाрд╡ рд╣ी рдирд╣ीं, рдмрд▓्рдХि рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рдФрд░ рдиैрддिрдХ рд╢िрдХ्рд╖ा рднी рджी рдЧрдИ рд╣ै। рдпрд╣ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рд▓ोрдЧों рдХो рд╕рдд्рдп, рдк्рд░ेрдо, рд╕ेрд╡ा рдФрд░ рдХрд░्рддрд╡्рдпрдкाрд▓рди рдХी рдк्рд░ेрд░рдгा рджेрддा рд╣ै। рдЗрд╕рдоें рд░ाрдЬा рд░ाрдо рдХा рдЬीрд╡рди рдПрдХ рдЖрджрд░्рд╢ рд╕рдоाрдЬ рдФрд░ рд╢ाрд╕рди рдХी рдХрд▓्рдкрдиा рдХे рд░ूрдк рдоें рд╕ाрдордиे рдЖрддा рд╣ै। рд░ाрдорднрдХ्рддि рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдиे рдкंрдЬाрдм рдХी рд╕ांрд╕्рдХृрддिрдХ рд╡िрд░ाрд╕рдд рдХो рд╕рдоृрдж्рдз рдХिрдпा рд╣ै рдФрд░ рдЖрдЬ рднी рд░ाрдоाрдпрдг рдХा рдкाрда, рд░ाрдорд▓ीрд▓ा рдФрд░ рд░ाрдордирд╡рдоी рдХे рдЖрдпोрдЬрди рдЗрд╕рдоें рд▓ोрдХрдк्рд░िрдп рд╣ैं। рдпрд╣ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдзाрд░्рдоिрдХ рдПрдХрддा, рдиैрддिрдХ рдоूрд▓्рдпों рдФрд░ рднрдХ्рддि рдХी рднाрд╡рдиा рдХो рдк्рд░ोрдд्рд╕ाрд╣िрдд рдХрд░рддा рд╣ै।

рдЧुрд░ु рдЕрд░्рдЬुрди рджेрд╡ рдЬी (300 рд╢рдм्рдж)
рдЧुрд░ु рдЕрд░्рдЬुрди рджेрд╡ рдЬी рд╕िрдЦ рдзрд░्рдо рдХे рдкाँрдЪрд╡ें рдЧुрд░ु рдеे। рдЙрдирдХा рдЬрди्рдо 15 рдЕрдк्рд░ैрд▓ 1563 рдХो рдЧोрдЗंрджрд╡ाрд▓ (рдкंрдЬाрдм) рдоें рдЧुрд░ु рд░ाрдорджाрд╕ рдЬी рдХे рдШрд░ рд╣ुрдЖ рдеा। рд╡े рдмрд╣ुрдд рд╣ी рд╢ांрдд рд╕्рд╡рднाрд╡, рд╕рд╣рдирд╢ीрд▓ рдФрд░ рдЖрдз्рдпाрдд्рдоिрдХ рджृрд╖्рдЯि рд╕े рдорд╣ाрди рд╡्рдпрдХ्рддि рдеे। рдЧुрд░ु рдЕрд░्рдЬुрди рджेрд╡ рдЬी рдХा рд╕िрдЦ рдзрд░्рдо рдХे рдЗрддिрд╣ाрд╕ рдоें рд╡िрд╢ेрд╖ рдпोрдЧрджाрди рд░рд╣ा рд╣ै। рдЙрди्рд╣ोंрдиे "рдЖрджि рдЧ्рд░ंрде" рдХा рд╕ंрдХрд▓рди рдХिрдпा, рдЬिрд╕рдоें рд╕िрдЦ рдЧुрд░ुрдУं рдХे рд╕ाрде-рд╕ाрде рд╕ंрдд рдХрдмीрд░, рдиाрдорджेрд╡, рд░рд╡िрджाрд╕ рдФрд░ рдлрд░ीрдж рдЬैрд╕े рд╕ंрддों рдХी рд╡ाрдгी рдХो рднी рд╕्рдеाрди рджिрдпा рдЧрдпा। рдпрд╣ рдЧ्рд░ंрде рдмाрдж рдоें "рдЧुрд░ु рдЧ्рд░ंрде рд╕ाрд╣िрдм" рдХे рд░ूрдк рдоें рд╕िрдЦों рдХा рд╕рдмрд╕े рдкрд╡िрдд्рд░ рдЧ्рд░ंрде рдмрдиा। рдЧुрд░ु рдЬी рдиे рдЕрдоृрддрд╕рд░ рдоें рд╣рд░िрдоंрджिрд░ рд╕ाрд╣िрдм (рд╕्рд╡рд░्рдг рдоंрджिрд░) рдХा рдиिрд░्рдоाрдг рднी рдХрд░рд╡ाрдпा। рдЗрд╕ рдоंрджिрд░ рдХी рдЦाрд╕ рдмाрдд рдпрд╣ рд╣ै рдХि рдпрд╣ рдЪाрд░ों рджिрд╢ाрдУं рд╕े рдЦुрд▓ा рд╣ै, рдЬिрд╕рд╕े рдпрд╣ рд╕ंрджेрд╢ рдЬाрддा рд╣ै рдХि рд╣рд░ рдзрд░्рдо, рдЬाрддि рдФрд░ рд╡рд░्рдЧ рдХा рд╡्рдпрдХ्рддि рдпрд╣ाँ рдЖ рд╕рдХрддा рд╣ै। рдЧुрд░ु рдЕрд░्рдЬुрди рджेрд╡ рдЬी рдиे рд╕рдоाрдЬ рдоें рдПрдХрддा, рднाрдИрдЪाрд░े рдФрд░ рд╕ेрд╡ा рдХी рднाрд╡рдиा рдХो рдмрдв़ाрд╡ा рджिрдпा। рдоुрдЧрд▓ рд╢ाрд╕рдХ рдЬрд╣ांрдЧीрд░ рдЧुрд░ु рдЬी рдХी рд▓ोрдХрдк्рд░िрдпрддा рдФрд░ рдмрдв़рддी рд╢рдХ्рддि рд╕े рдкрд░ेрд╢ाрди рдеा। рдЙрд╕рдиे рдЧुрд░ु рдЬी рдкрд░ рдзрд░्рдо рдкрд░िрд╡рд░्рддрди рдХा рджрдмाрд╡ рдбाрд▓ा, рдЬिрд╕े рдЧुрд░ु рдЬी рдиे рдаुрдХрд░ा рджिрдпा। рдЗрд╕рдХे рдХाрд░рдг 1606 рдИрд╕्рд╡ी рдоें рдЙрди्рд╣ें рд▓ाрд╣ौрд░ рдоें рдЕрдоाрдирд╡ीрдп рдпाрддрдиाрдПं рджेрдХрд░ рд╢рд╣ीрдж рдХрд░ рджिрдпा рдЧрдпा। рд╡े рд╕िрдЦ рдзрд░्рдо рдХे рдкрд╣рд▓े рд╢рд╣ीрдж рдЧुрд░ु рдеे। рдЧुрд░ु рдЕрд░्рдЬुрди рджेрд╡ рдЬी рдХा рдмрд▓िрджाрди рдХेрд╡рд▓ рд╕िрдЦों рдХे рд▓िрдП рд╣ी рдирд╣ीं, рдмрд▓्рдХि рд╕рдорд╕्рдд рдоाрдирд╡рддा рдХे рд▓िрдП рдк्рд░ेрд░рдгाрджाрдпрдХ рд╣ै। рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдЕрдкрдиे рдЬीрд╡рди рд╕े рдпрд╣ рд╕िрдЦाрдпा рдХि рд╕рдд्рдп рдФрд░ рдзрд░्рдо рдХी рд░рдХ्рд╖ा рдХे рд▓िрдП рдмрд▓िрджाрди рджेрдиा рдкрдб़рддा рд╣ै, рд▓ेрдХिрди рдЭुрдХрдиा рдирд╣ीं рдЪाрд╣िрдП।
<рджाрджूрджрдпाрд▓ рдЬी (300 рд╢рдм्рдж)
рджाрджूрджрдпाрд▓ рдЬी рдиिрд░्рдЧुрдг рднрдХ्рддि рдкрд░ंрдкрд░ा рдХे рдорд╣ाрди рд╕ंрдд рдФрд░ рд╕рдоाрдЬ рд╕ुрдзाрд░рдХ рдеे। рдЙрдирдХा рдЬрди्рдо 1544 рдИрд╕्рд╡ी рдоें рдЧुрдЬрд░ाрдд рдХे рдЕрд╣рдорджाрдмाрдж рдоें рд╣ुрдЖ рдеा। рдЙрдирдХा рдмрдЪрдкрди рд╕ाрдзु-рд╕ंрддों рдХे рдмीрдЪ рдмीрддा, рдЬिрд╕рд╕े рдЙрди्рд╣ें рднрдХ्рддि рдФрд░ рдЬ्рдЮाрди рдХी рдк्рд░ेрд░рдгा рдоिрд▓ी। рдмाрдж рдоें рд╡े рд░ाрдЬрд╕्рдеाрди рдХे рдирд░ैрдиा (рдЬрдпрдкुрд░ рдХे рдкाрд╕) рдЪрд▓े рдЧрдП, рдЬрд╣ाँ рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдЕрдкрдиा рдЖрдз्рдпाрдд्рдоिрдХ рдХेंрдж्рд░ рд╕्рдеाрдкिрдд рдХिрдпा। рджाрджू рдЬी рдиे рднрдХ्рддि рдоाрд░्рдЧ рдХो рд╕рдоाрдЬ рд╕ुрдзाрд░ рд╕े рдЬोрдб़ा। рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдЬाрдд-рдкाрдд, рдКँрдЪ-рдиीрдЪ, рдоूрд░्рддि рдкूрдЬा, рдФрд░ рдмाрд╣рд░ी рдЖрдбंрдмрд░ों рдХा рд╡िрд░ोрдз рдХिрдпा। рдЙрдирдХा рдоाрдирдиा рдеा рдХि рдИрд╢्рд╡рд░ рдиिрд░ाрдХाрд░ рд╣ै рдФрд░ рдЙрд╕े рдк्рд░ेрдо рд╡ рднрдХ्рддि рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рд╣ी рдкाрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै। рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдпрд╣ рднी рдХрд╣ा рдХि рд╣िंрджू-рдоुрд╕рд▓рдоाрди рджो рдирд╣ीं рд╣ैं, рджोрдиों рдХा рд░рдЪрдпिрддा рдПрдХ рд╣ी рд╣ै। рдЙрди्рд╣ोंрдиे рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рд╕рдоाрдирддा рдФрд░ рдзाрд░्рдоिрдХ рд╕рд╣िрд╖्рдгुрддा рдХा рд╕ंрджेрд╢ рджिрдпा। рджाрджूрджрдпाрд▓ рдЬी рдХी рд╡ाрдгी рдмेрд╣рдж рд╕рд░рд▓, рдк्рд░рднाрд╡рд╢ाрд▓ी рдФрд░ рдЬрди-рдЬрди рддрдХ рдкрд╣ुँрдЪрдиे рд╡ाрд▓ी рдеी। рдЙрдирдХी рд╢िрдХ्рд╖ाрдУं рдХो рдЙрдирдХे рд╢िрд╖्рдпों рдиे "рджाрджू рд╡ाрдгी" рдиाрдо рд╕े рд╕ंрдХрд▓िрдд рдХिрдпा। рдЗрд╕ рд╡ाрдгी рдоें рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдк्рд░ेрдо, рд╕ेрд╡ा, рдХрд░ुрдгा рдФрд░ рд╕рдд्рдп рдХी рдорд╣िрдоा рдЧाрдИ। рджाрджू рдЬी рдиे рдХрднी рдХिрд╕ी рдзрд░्рдо рдХो рдиीрдЪा рдирд╣ीं рджिрдЦाрдпा, рдмрд▓्рдХि рд╕рднी рдоें рдЕрдЪ्рдЫाрдИ рдЦोрдЬी। рдЙрдирдХा рдЬीрд╡рди рдЗрд╕ рдмाрдд рдХा рдЙрджाрд╣рд░рдг рд╣ै рдХि рд╕рдЪ्рдЪी рднрдХ्рддि рдоें рднेрджрднाрд╡ рдХे рд▓िрдП рдХोрдИ рд╕्рдеाрди рдирд╣ीं рд╣ै। рдЙрдирдХे рдЕрдиुрдпाрдпिрдпों рдХो "рджाрджूрдкंрдеी" рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै, рдЬो рдЖрдЬ рднी рдЙрдирдХे рд╕िрдж्рдзांрддों рдХा рдкाрд▓рди рдХрд░рддे рд╣ैं। рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдЕрдкрдиे рдЬीрд╡рди рдХे рдЕंрддिрдо рд╕рдордп рдоें рдЖрдд्рдо-рд╕ाрдзрдиा рдФрд░ рд╕рдоाрдЬ рд╕ेрд╡ा рдоें рд╕рдордп рдмिрддाрдпा рдФрд░ 1603 рдИрд╕्рд╡ी рдоें рдЙрди्рд╣ोंрдиे рджेрд╣ рдд्рдпाрдЧ рджी। рджाрджूрджрдпाрд▓ рдЬी рдХा рдЬीрд╡рди рдФрд░ рд╢िрдХ्рд╖ाрдПँ рдЖрдЬ рднी рдк्рд░ाрд╕ंрдЧिрдХ рд╣ैं। рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдПрдХ рдРрд╕े рд╕рдоाрдЬ рдХा рд╕рдкрдиा рджेрдЦा рдЬрд╣ाँ рд╕рдм рдмрд░ाрдмрд░ рд╣ों рдФрд░ рд╕рднी рдХो рдЖрдд्рдоिрдХ рдЬ्рдЮाрди рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ो рд╕рдХे।

рд▓рд▓्рд▓ेрд╢्рд╡рд░ी рдХा рдЬीрд╡рди рдкрд░िрдЪрдп рдПрд╡ं рдХृрддिрдд्рд╡

рд▓рд▓्рд▓ेрд╢्рд╡рд░ी рдХा рдЬीрд╡рди рдкрд░िрдЪрдп рдПрд╡ं рдХृрддिрдд्рд╡ рд▓рд▓्рд▓ेрд╢्рд╡рд░ी, рдЬिрди्рд╣ें рд▓рд▓्рд▓ा, рд▓рд▓्рджेрдж рдпा рд▓рд▓्рд▓ा рдЖрд░िрдлा рдХे рдиाрдо рд╕े рднी рдЬाрдиा рдЬाрддा рд╣ै, 14рд╡ीं рд╢рддाрдм्рджी рдХी рдПрдХ рдк्рд░рдоुрдЦ рдХрд╢्рдоीрд░ी рд╕ंрдд рдХрд╡рдпिрдд्рд░ी рдеीं। рд╡े рдХрд╢्рдоीрд░ рдХी рд╕ंрдд рдкрд░ंрдкрд░ा рдХी рдЕрдЧ्рд░рджूрдд рдоाрдиी рдЬाрддी рд╣ैं рдФрд░ рднाрд░рддीрдп рднрдХ्рддि рдПрд╡ं рд╕ूрдлी рдкрд░ंрдкрд░ा рдоें рдЙрдирдХा рд╡िрд╢िрд╖्рдЯ рд╕्рдеाрди рд╣ै। рд▓рд▓्рд▓ेрд╢्рд╡рд░ी рдиे рди рдХेрд╡рд▓ рдЖрдз्рдпाрдд्рдоिрдХ рдЬ्рдЮाрди рдХो рдЬрдирднाрд╖ा рдоें рд╡्рдпрдХ्рдд рдХिрдпा, рдмрд▓्рдХि рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рдмंрдзрдиों рдФрд░ рд░ूрдв़िрдпों рдХो рддोрдб़рдХрд░ рдПрдХ рдирдП рдЪेрддрдиाрдд्рдордХ рдпुрдЧ рдХी рд╢ुрд░ुрдЖрдд рдХी। рд▓рд▓्рд▓ेрд╢्рд╡рд░ी рдХा рдЬрди्рдо рд▓рдЧрднрдЧ 1320 рдИрд╕्рд╡ी рдоें рдХрд╢्рдоीрд░ рдХे рдкांрдкोрд░ рдиाрдордХ рд╕्рдеाрди рдкрд░ рд╣ुрдЖ рдеा। рд╡े рдПрдХ рдм्рд░ाрд╣्рдордг рдкрд░िрд╡ाрд░ рд╕े рдеीं। рдЙрдирдХा рд╡िрд╡ाрд╣ рдХрдо рдЙрдо्рд░ рдоें рдПрдХ рдм्рд░ाрд╣्рдордг рдпुрд╡рдХ рд╕े рд╣ुрдЖ, рдкрд░ंрддु рд╕рд╕ुрд░ाрд▓ рдоें рдЙрди्рд╣ें рдЙрдкेрдХ्рд╖ा рдФрд░ рджुрд░्рд╡्рдпрд╡рд╣ाрд░ рдХा рд╕ाрдордиा рдХрд░рдиा рдкрдб़ा। рдЬीрд╡рди рдХी рдХрдЯु рдкрд░िрд╕्рдеिрддिрдпों рдиे рдЙрди्рд╣ें рд╕ांрд╕ाрд░िрдХ рдоोрд╣ рд╕े рд╡िрдоुрдЦ рдХрд░ рджिрдпा рдФрд░ рд╡े рдЖрдз्рдпाрдд्рдоिрдХ рдоाрд░्рдЧ рдкрд░ рдЕрдЧ्рд░рд╕рд░ рд╣ो рдЧрдИं। рдЙрди्рд╣ोंрдиे рд╢ैрд╡ рдордд рдХे рдд्рд░िрдХ рджрд░्рд╢рди рдХो рдЕрдкрдиाрдпा рдФрд░ рдЕрдкрдиे рдЧुрд░ु рд╕िрдж्рдз рд╢्рд░ीрдХंрда рд╕े рджीрдХ्рд╖ा рдк्рд░ाрдк्рдд рдХी। рд▓рд▓्рд▓ेрд╢्рд╡рд░ी рдиे рдЕрдкрдиे рдЕрдиुрднрд╡ों рдФрд░ рдз्рдпाрди рдХी рдЕрд╡рд╕्рдеा рдХो рд╡ाрдЦ (рдХрд╢्рдоीрд░ी рд╢ैрд▓ी рдХी рдоुрдХ्рдд рдЫंрдж рдХрд╡िрддा) рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рдЕрднिрд╡्рдпрдХ्рдд рдХिрдпा। рдЙрдирдХी рд░рдЪрдиाрдПँ рдоुрдЦ्рдпрддः рдХрд╢्рдоीрд░ी рднाрд╖ा рдоें рд╣ैं, рдЬो рд╕рд░рд▓, рд╕рд╣рдЬ рдФрд░ рднाрд╡рдк्рд░рд╡рдг рд╣ैं। рдЙрдирдХा рдХाрд╡्рдп рдЖрдз्рдпाрдд्рдоिрдХрддा, рдЖрдд्рдо-рдЦोрдЬ рдФрд░ рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рдЖрд▓ोрдЪрдиा рдХा рдЕрдж्рднुрдд рд╕ंрдЧрдо рд╣ै। рдЙрдирдХी рд╡ाрдЦों рдоें рдЖрдд्рдоा-рдкрд░рдоाрдд्рдоा рдХे рдоिрд▓рди, рдЖрдд्рдордЬ्рдЮाрди, рд╡ैрд░ाрдЧ्рдп рдФрд░ рдЬीрд╡рди рдХे рдЧूрдв़ рдЕрд░्рдеों рдХा рд╡рд░्рдгрди рдоिрд▓рддा рд╣ै। рд▓рд▓्рд▓ेрд╢्рд╡рд░ी рдиे рдИрд╢्рд╡рд░ рдХो рдХिрд╕ी рдоूрд░्рддि рдпा рдмाрд╣рд░ी рд░ूрдк рдоें рдирд╣ीं, рдмрд▓्рдХि рдЖंрддрд░िрдХ рдЪेрддрдиा рдХे рд░ूрдк рдоें рджेрдЦा। рдЙрдирдХा рдк्рд░рд╕िрдж्рдз рд╡ाрдЦ рд╣ै: "рд╢िрд╡ рдЫु рдеाрд▓ी рдеाрд▓ि, рд╢ाрдирд╕ рд╕ाрдирд╕" — рдЕрд░्рдеाрдд् рд╢िрд╡ рд╣рд░ рдеाрд▓ी (рд╢рд░ीрд░) рдоें рд╣ैं, рд╣рд░ рд╕ांрд╕ рдоें рдмрд╕рддे рд╣ैं। рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдзाрд░्рдоिрдХ рдЖрдбंрдмрд░, рдЬाрддिрд╡ाрдж рдФрд░ рдмाрд╣्рдп рдХрд░्рдордХांрдбों рдХी рддीрдЦी рдЖрд▓ोрдЪрдиा рдХी। рдЙрдирдХे рд╡िрдЪाрд░ों рдоें рдПрдХ рдк्рд░рдХाрд░ рдХी рдоाрдирд╡рддाрд╡ाрджी рд╕ूрдлीрдпाрдиा рджृрд╖्рдЯि рджिрдЦрддी рд╣ै, рдЬिрд╕рдиे рдмाрдж рдоें рдХрд╢्рдоीрд░ी рд╕ूрдлी-рд╕ंрдд рдкрд░ंрдкрд░ा рдХो рднी рдк्рд░рднाрд╡िрдд рдХिрдпा। рд▓рд▓्рд▓ेрд╢्рд╡рд░ी рдХा рдХाрд╡्рдп рдФрд░ рджрд░्рд╢рди рдЖрдЬ рднी рдХрд╢्рдоीрд░ рдХी рд╕ांрд╕्рдХृрддिрдХ рдкрд╣рдЪाрди рдХा рдПрдХ рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдЕंрдЧ рд╣ै। рдЙрдирдХी рд░рдЪрдиाрдПँ рди рдХेрд╡рд▓ рдЖрдз्рдпाрдд्рдоिрдХ рдк्рд░ेрд░рдгा рджेрддी рд╣ैं, рдмрд▓्рдХि рдорд╣िрд▓ाрдУं рдХे рдЖрдд्рдордиिрд░्рднрд░рддा рдФрд░ рд╕ोрдЪ рдХी рд╕्рд╡рддंрдд्рд░рддा рдХा рднी рдк्рд░рддीрдХ рд╣ैं। рдЙрди्рд╣ोंрдиे рд╕ाрдмिрдд рдХिрдпा рдХि рд╕рдЪ्рдЪी рд╕ाрдзрдиा рди рддो рд╡ेрд╢рднूрд╖ा рд╕े рд╣ै рдФрд░ рди рд╣ी рдкрд░ंрдкрд░ाрдЧрдд рдиिрдпрдоों рд╕े, рдмрд▓्рдХि рдпрд╣ рдЕंрддःрдХрд░рдг рдХी рд╢ुрдж्рдзрддा рдФрд░ рдИрд╢्рд╡рд░ рдХी рдЕрдиुрднूрддि рд╕े рд╕ंрднрд╡ рд╣ै।

рдУрдб़िрдпा рднрдХ्рддि рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХा рдЗрддिрд╣ाрд╕


рдУрдб़िрдпा рднрдХ्рддि рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХा рдЗрддिрд╣ाрд╕
рдУрдб़िрдпा рднрдХ्рддि рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдУрдб़िрдпा рднाрд╖ा рдФрд░ рд╕ंрд╕्рдХृрддि рдХा рдПрдХ рдЕрдоूрд▓्рдп рд░рдд्рди рд╣ै, рдЬिрд╕рдХा рд╡िрдХाрд╕ рдоुрдЦ्рдпрддः 12рд╡ीं рд╕े 18рд╡ीं рд╢рддाрдм्рджी рдХे рдордз्рдп рд╣ुрдЖ। рдЗрд╕ рд╕ाрд╣िрдд्рдпिрдХ рдкрд░ंрдкрд░ा рдиे рдУрдб़िрд╢ा рдХी рд╕ाрдоाрдЬिрдХ, рдзाрд░्рдоिрдХ рдФрд░ рд╕ांрд╕्рдХृрддिрдХ рдЪेрддрдиा рдХो рдЧрд╣рд░ाрдИ рд╕े рдк्рд░рднाрд╡िрдд рдХिрдпा। рдЗрд╕рдХी рдЬрдб़ें рд╡ैрд╖्рдгрд╡ рднрдХ्рддि рдЖंрджोрд▓рди рдоें рдоिрд▓рддी рд╣ैं, рдЬो рднाрд░рдд рдХे рдЕрди्рдп рднाрдЧों рдХी рддрд░рд╣ рдУрдб़िрд╢ा рдоें рднी рдЬрдирдоाрдирд╕ рдХो рдзрд░्рдо рдФрд░ рдЖрдз्рдпाрдд्рдо рдХी рдУрд░ рдЖрдХрд░्рд╖िрдд рдХрд░рдиे рдоें рд╕рдлрд▓ рд░рд╣ा। рднрдХ्рддि рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХे рдк्рд░ाрд░ंрднिрдХ рдЪрд░рдг рдоें рдЬрдЧрди्рдиाрде рд╕ंрд╕्рдХृрддि рдХा рд╡िрд╢ेрд╖ рдк्рд░рднाрд╡ рдеा। рднрдЧрд╡ाрди рдЬрдЧрди्рдиाрде, рдЬो рдУрдб़िрд╢ा рдХे рдк्рд░рдоुрдЦ рдЖрд░ाрдз्рдп рджेрд╡ рд╣ैं, рдУрдб़िрдпा рднрдХ्рдд рдХрд╡िрдпों рдХी рд░рдЪрдиाрдУं рдоें рдмाрд░-рдмाрд░ рдк्рд░рдХрдЯ рд╣ोрддे рд╣ैं। рдЗрд╕ рдпुрдЧ рдХे рдк्рд░ाрд░ंрднिрдХ рдХрд╡िрдпों рдоें рд╕рд░рд▓ा рджाрд╕ рдк्рд░рдоुрдЦ рд╣ैं, рдЬिрди्рд╣ें рдУрдб़िрдпा рднाрд╖ा рдХा рдЖрджिрдХрд╡ि рдоाрдиा рдЬाрддा рд╣ै। рдЙрди्рд╣ोंрдиे 'рдУрдб़िрдпा рдорд╣ाрднाрд░рдд' рдХी рд░рдЪрдиा рдХी, рдЬो рдПрдХ рдзाрд░्рдоिрдХ рдЧ्рд░ंрде рд╣ोрддे рд╣ुрдП рднी рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рдпрдеाрд░्рде рдХा рдЪिрдд्рд░рдг рдХрд░рддी рд╣ै। 15рд╡ीं рд╢рддाрдм्рджी рдоें рдорд╣ाрдкुрд░ुрд╖ рдЪैрддрди्рдп рдорд╣ाрдк्рд░рднु рдХे рдк्рд░рднाрд╡ рд╕े рдУрдб़िрд╢ा рдоें рд╡ैрд╖्рдгрд╡ рднрдХ्рддि рдЖंрджोрд▓рди рдХो рд╡िрд╢ेрд╖ рдЧрддि рдоिрд▓ी। рдЗрд╕ рдпुрдЧ рдоें рдкंрдЪрд╕рдЦा рдХрд╡िрдпों—рдмाрд▓рд░ाрдо рджाрд╕, рдЕрдЪ्рдпुрддाрдиंрдж рджाрд╕, рдЕрдиंрдд рджाрд╕, рдЬрдЧрди्рдиाрде рджाрд╕, рдФрд░ рдпрд╕ोрдмंрдд рджाрд╕—рдиे рдХृрд╖्рдг рднрдХ्рддि рдХो рдХेंрдж्рд░ рдоें рд░рдЦрдХрд░ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХी рд░рдЪрдиा рдХी। рдЗрдирдХी рд░рдЪрдиाрдПं рдЧрд╣рд░ी рдзाрд░्рдоिрдХ рднाрд╡рдиा рд╕े рдУрдд-рдк्рд░ोрдд рдеीं рдФрд░ рдЬрдирднाрд╖ा рдоें рд▓िрдЦी рдЧрдИ рдеीं, рдЬिрд╕рд╕े рдЖрдо рдЬрдирддा рдХो рднрдХ्рддि рдФрд░ рдЖрдз्рдпाрдд्рдо рдХे рд╕ंрджेрд╢ рд╕рд╣рдЬ рд░ूрдк рд╕े рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ुрдП। рдЬрдЧрди्рдиाрде рджाрд╕ рдХी 'рдУрдб़िрдпा рднाрдЧрд╡рдд' рд╡िрд╢ेрд╖ рд░ूрдк рд╕े рдЙрд▓्рд▓ेрдЦрдиीрдп рд╣ै, рдЬिрд╕рдиे рднрдХ्рддि рднाрд╡рдиा рдХो рдШрд░-рдШрд░ рддрдХ рдкрд╣ुँрдЪाрдпा। рдЗрд╕ी рддрд░рд╣ рдмाрд▓рд░ाрдо рджाрд╕ рдХी 'рд▓рдХ्рд╖्рдоीрдкुрд░ाрдг' рдПрдХ рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рдЪेрддрдиा рдЬрдЧाрдиे рд╡ाрд▓ी рд░рдЪрдиा рд╣ै, рдЬिрд╕рдоें рдЬाрддि-рднेрдж рдФрд░ рд░ूрдв़िрдпों рдХे рд╡िрд░ुрдж्рдз рдЖрд╡ाрдЬ़ рдЙрдаाрдИ рдЧрдИ рд╣ै। рдУрдб़िрдпा рднрдХ्рддि рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдоें рд╕्рдд्рд░ी рдХрд╡िрдпों рдХा рднी рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдпोрдЧрджाрди рд░рд╣ा। рд╕ुंрджрд░ि рджाрд╕ी рдФрд░ рд╕ाрд░рд▓ा рджाрд╕ी рдЬैрд╕ी рдХрд╡рдпिрдд्рд░िрдпों рдиे рдиाрд░ी рджृрд╖्рдЯिрдХोрдг рд╕े рднрдХ्рддि рдХा рд╡рд░्рдгрди рдХिрдпा। рд╕рдордЧ्рд░ рд░ूрдк рд╕े рдУрдб़िрдпा рднрдХ्рддि рд╕ाрд╣िрдд्рдп рди рдХेрд╡рд▓ рдзाрд░्рдоिрдХ рдЪेрддрдиा рдХा рд╡ाрд╣рдХ рд░рд╣ा, рдмрд▓्рдХि рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рди्рдпाрдп, рдоाрдирд╡рддाрд╡ाрдж рдФрд░ рд▓ोрдХрд╕ंрд╕्рдХृрддि рдХो рднी рдЧрд╣рд░ाрдИ рд╕े рдк्рд░рднाрд╡िрдд рдХिрдпा। рдпрд╣ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдЖрдЬ рднी рдУрдб़िрд╢ा рдХी рд╕ांрд╕्рдХृрддिрдХ рдкрд╣рдЪाрди рдХा рдЖрдзाрд░ рд╣ै рдФрд░ рдЗрд╕рдХी рд╢िрдХ्рд╖ाрдПँ рдЖрдзुрдиिрдХ рд╕рдоाрдЬ рдХे рд▓िрдП рднी рдк्рд░ेрд░рдгाрд╕्рд░ोрдд рдмрдиी рд╣ुрдИ рд╣ैं।

рдЕрд╕рдоिрдпा рднрдХ्рддि рд╕ाрд╣िрдд्рдп


рдЕрд╕рдоिрдпा рднрдХ्рддि рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХा рд╕ंрдХ्рд╖िрдк्рдд рдкрд░िрдЪрдп (рд▓рдЧрднрдЧ 400 рд╢рдм्рджों рдоें):
рдЕрд╕рдоिрдпा рднрдХ्рддि рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдЕрд╕рдо рдХी рд╕ांрд╕्рдХृрддिрдХ рдФрд░ рдзाрд░्рдоिрдХ рдЪेрддрдиा рдХा рдПрдХ рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдЕंрдЧ рд╣ै। рдпрд╣ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдоुрдЦ्рдпрддः 15рд╡ीं рд╕े 17рд╡ीं рд╢рддाрдм्рджी рдХे рдмीрдЪ рдкрдирдкा, рдЬрдм рднрдХ्рддि рдЖंрджोрд▓рди рдиे рд╕ंрдкूрд░्рдг рднाрд░рдд рдоें рдзाрд░्рдоिрдХ рдФрд░ рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рдЪेрддрдиा рдХो рдПрдХ рдирдИ рджिрд╢ा рджी। рдЗрд╕ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХी рднाрд╖ा рд╕рд░рд▓, рд╕рд╣рдЬ рдФрд░ рднाрд╡рдиाрдд्рдордХ рд╣ोрддी рд╣ै, рдЬिрд╕рд╕े рдЖрдордЬрди рддрдХ рдЖрдз्рдпाрдд्рдоिрдХ рд╕ंрджेрд╢ рдкрд╣ुँрдЪ рд╕рдХे। рдЗрд╕ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХे рдк्рд░рдоुрдЦ рд╕ूрдд्рд░рдзाрд░ рдорд╣ाрдкुрд░ुрд╖ рд╢्рд░ीрдоंрдд рд╢ंрдХрд░рджेрд╡ (1449–1568) рдеे, рдЬिрди्рд╣ें рдЕрд╕рдоिрдпा рднрдХ्рддि рдЖंрджोрд▓рди рдХा рдк्рд░рдгेрддा рдоाрдиा рдЬाрддा рд╣ै। рдЙрди्рд╣ोंрдиे рд╡ैрд╖्рдгрд╡ рдзрд░्рдо рдХा рдк्рд░рдЪाрд░ рдХрд░рддे рд╣ुрдП рдПрдХ рд╕рд╢рдХ्рдд рд╕ांрд╕्рдХृрддिрдХ рдЖंрджोрд▓рди рдЦрдб़ा рдХिрдпा। рд╢ंрдХрд░рджेрд╡ рдиे рдЕрдкрдиी рд░рдЪрдиाрдУं рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рднрдХ्рддि, рдоाрдирд╡рддा рдФрд░ рдПрдХेрд╢्рд╡рд░рд╡ाрдж рдХा рд╕ंрджेрд╢ рджिрдпा। рдЙрдирдХे рдк्рд░рдоुрдЦ рдЧ्рд░ंрдеों рдоें 'рдХीрд░्рддрдирдШोрд╖ा', 'рднाрдЧрд╡рдд рдкुрд░ाрдг' рдХे рдЕрдиुрд╡ाрдж рдФрд░ рдХрдИ рдиाрдЯ्рдп рддрдеा рдмрд░рдЧीрдд рд╢ाрдоिрд▓ рд╣ैं। рд╢ंрдХрд░рджेрд╡ рдиे 'рдПрдХ рд╢рд░рдг рдиाрдордзрд░्рдо' рдХी рд╕्рдеाрдкрдиा рдХी, рдЬिрд╕рдоें рдХेрд╡рд▓ рд╢्рд░ीрдХृрд╖्рдг рдХी рднрдХ्рддि рдХो рдк्рд░рдоुрдЦ рдоाрдиा рдЧрдпा। рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдиाрдЯрдХ, рдиृрдд्рдп, рд╕ंрдЧीрдд рдФрд░ рдЪिрдд्рд░рдХрд▓ा рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рдзाрд░्рдоिрдХ рдЙрдкрджेрд╢ों рдХो рдЖрдо рд▓ोрдЧों рддрдХ рдкрд╣ुँрдЪाрдпा। рдЙрдирдХी рдкрд░ंрдкрд░ा рдХो рдЙрдирдХे рд╢िрд╖्рдп рдоाрдзрд╡рджेрд╡ рдиे рдЖрдЧे рдмрдв़ाрдпा, рдЬिрди्рд╣ोंрдиे 'рдиाрдордШोрд╖ा' рдЬैрд╕ी рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рд░рдЪрдиा рдХी рдФрд░ рдЕрд╕рдоिрдпा рднрдХ्рддि рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХो рд╕рдоृрдж्рдз рдХिрдпा। рдЕрд╕рдоिрдпा рднрдХ्рддि рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХी рдк्рд░рдоुрдЦ рд╡िрд╢ेрд╖рддा рдЗрд╕рдХा рд▓ोрдХ рднाрд╖ा рдоें рд░рдЪिрдд рд╣ोрдиा рд╣ै। рдЗрд╕рд╕े рдпрд╣ рдЖрдо рд▓ोрдЧों рдоें рдЕрдд्рдпंрдд рд▓ोрдХрдк्рд░िрдп рд╣ुрдЖ। рдЗрд╕рдоें рд╡рд░्рдгाрд╢्рд░рдо, рдЬाрддिрд╡ाрдж рдФрд░ рдЕंрдзрд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ों рдХा рд╡िрд░ोрдз рдХिрдпा рдЧрдпा рдФрд░ рдк्рд░ेрдо, рд╕рдоाрдирддा рддрдеा рднрдХ्рддि рдХो рдорд╣рдд्рд╡ рджिрдпा рдЧрдпा। рдмрд░рдЧीрдд (рднाрд╡рдкूрд░्рдг рднрдЬрди) рдЗрд╕ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХी рдПрдХ рд╡िрд╢ेрд╖ рд╡िрдзा рд╣ै, рдЬिрд╕े рд╢ंрдХрд░рджेрд╡ рдФрд░ рдоाрдзрд╡рджेрд╡ рдиे рд╡िрдХрд╕िрдд рдХिрдпा। рдпे рдЧीрдд рд░ाрдЧों рдоें рдЧाрдП рдЬाрддे рд╣ैं рдФрд░ рдЕрд╕рдо рдХी рд╕ांрд╕्рдХृрддिрдХ рдкрд╣рдЪाрди рдХा рд╣िрд╕्рд╕ा рд╣ैं। рдЗрд╕рдХे рдЕрд▓ाрд╡ा рдЕंрдЦिрдпा рдиाрдЯ (рдзाрд░्рдоिрдХ рдиाрдЯрдХ) рднी рднрдХ्рддि рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХा рдк्рд░рдоुрдЦ рдЕंрдЧ рд╣ैं। рдЕрд╕рдоिрдпा рднрдХ्рддि рд╕ाрд╣िрдд्рдп рди рдХेрд╡рд▓ рдзाрд░्рдоिрдХ рджृрд╖्рдЯि рд╕े рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рд╣ै, рдмрд▓्рдХि рдЗрд╕рдиे рдЕрд╕рдоिрдпा рднाрд╖ा, рд╕рдоाрдЬ рдФрд░ рд╕ंрд╕्рдХृрддि рдХो рднी рдПрдХ рдирдИ рджिрд╢ा рджी। рдпрд╣ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдЖрдЬ рднी рдЕрд╕рдо рдХी рдзाрд░्рдоिрдХ рдкрд░ंрдкрд░ा, рд╕ांрд╕्рдХृрддिрдХ рдЬीрд╡рди рдФрд░ рд▓ोрдХ рдХрд▓ाрдУं рдХा рдоूрд▓ рдЖрдзाрд░ рдмрдиा рд╣ुрдЖ рд╣ै। рдиिрд╖्рдХрд░्рд╖рддः, рдЕрд╕рдоिрдпा рднрдХ्рддि рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдПрдХ рдЖрдз्рдпाрдд्рдоिрдХ рдФрд░ рд╕ांрд╕्рдХृрддिрдХ рдЖंрджोрд▓рди рдеा, рдЬिрд╕рдиे рдЕрд╕рдо рдХो рдПрдХ рдирдИ рд╕ांрд╕्рдХृрддिрдХ рдЪेрддрдиा рджी рдФрд░ рдЬрдирдоाрдирд╕ рдХो рднрдХ्рддि, рдоाрдирд╡рддा рдФрд░ рдПрдХрддा рдХे рд╕ूрдд्рд░ рдоें рдмाँрдзा।

рдЬ्рдЮाрдирджाрд╕ рдХी рдХाрд╡्рдпрдЧрдд рд╡िрд╢ेрд╖рддाрдПँ


рдЬ्рдЮाрдирджाрд╕ рдХी рдХाрд╡्рдпрдЧрдд рд╡िрд╢ेрд╖рддाрдПँ
рдЬ्рдЮाрдирджाрд╕ рд╣िंрджी рднрдХ्рддिрдХाрд╡्рдп рдкрд░ंрдкрд░ा рдХे рдПрдХ рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдХрд╡ि рдеे। рд╡े рд╕рдЧुрдг рднрдХ्рддि рдзाрд░ा рдХे рд░ाрдорднрдХ्рдд рдХрд╡िрдпों рдоें рдЧिрдиे рдЬाрддे рд╣ैं рдФрд░ рд╡िрд╢ेрд╖ рд░ूрдк рд╕े рд░ाрдоाрдиंрджी рдкрд░ंрдкрд░ा рд╕े рдЬुрдб़े рд╣ुрдП рдеे। рдЙрдирдХे рдХाрд╡्рдп рдоें рднрдХ्рддि рдХे рд╕ाрде-рд╕ाрде рджрд░्рд╢рди, рдиैрддिрдХ рд╢िрдХ्рд╖ा рдФрд░ рдоाрдирд╡ рдЬीрд╡рди рдХी рдЧрд╣рд░ाрдЗрдпों рдХा рд╕ुंрджрд░ рд╕рдорди्рд╡рдп рджेрдЦрдиे рдХो рдоिрд▓рддा рд╣ै। --- 1. рднрдХ्рддि рднाрд╡ рдХी рдк्рд░рдзाрдирддा: рдЬ्рдЮाрдирджाрд╕ рдХी рд░рдЪрдиाрдУं рдоें рднрдХ्рддि рд╕рдмрд╕े рдк्рд░рдоुрдЦ рд╡िрд╖рдп рд╣ै। рд╡े рднрдЧрд╡ाрди рд░ाрдо рдХो рдЕрдкрдиे рдЖрд░ाрдз्рдп, рдкाрд▓рдХ рдФрд░ рд╕рдЦा рдХे рд░ूрдк рдоें рдЪिрдд्рд░िрдд рдХрд░рддे рд╣ैं। рдЙрдирдХी рднрдХ्рддि рднाрд╡ुрдХ, рд╕рдорд░्рдкрдгрдордпी рдФрд░ рдЧрд╣рди рдЖрд╕्рдеा рд╕े рднрд░ी рд╣ोрддी рд╣ै। рд╡े рд░ाрдо рдХो рдХेрд╡рд▓ рдПрдХ рд░ाрдЬा рдпा рджेрд╡рддा рдХे рд░ूрдк рдоें рдирд╣ीं, рдмрд▓्рдХि рдПрдХ рд╕рд░्рд╡рд╢рдХ्рддिрдоाрди, рдХрд░ुрдгाрдордп рдИрд╢्рд╡рд░ рдХे рд░ूрдк рдоें рдк्рд░рд╕्рддुрдд рдХрд░рддे рд╣ैं। --- 2. рднाрд╖ा рдФрд░ рд╢ैрд▓ी: рдЬ्рдЮाрдирджाрд╕ рдХी рднाрд╖ा рд╕рд░рд▓, рдк्рд░рд╡ाрд╣рдкूрд░्рдг рдФрд░ рд▓ोрдХрдк्рд░рдЪрд▓िрдд рд╣ै। рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдм्рд░рдЬрднाрд╖ा рдоें рдЕрдзिрдХрддрд░ рдХाрд╡्рдп рд░рдЪा, рдЬो рдЙрд╕ рд╕рдордп рдХी рдк्рд░рдоुрдЦ рдХाрд╡्рдп рднाрд╖ा рдеी। рдЙрдирдХी рд╢ैрд▓ी рдоें рджो рдк्рд░рдоुрдЦ рдмाрддें рджिрдЦाрдИ рджेрддी рд╣ैं: рд╕рд░рд▓рддा рдФрд░ рд╕ंрдк्рд░ेрд╖рдгीрдпрддा, рдЬिрд╕рд╕े рдЖрдо рдЬрдирддा рднी рдЙрдирдХे рдкрджों рдХो рдЖрд╕ाрдиी рд╕े рд╕рдордЭ рд╕рдХे। рднाрд╡рдиाрдд्рдордХ рдЧрд╣рд░ाрдИ, рдЬिрд╕рд╕े рдкाрдардХ рдФрд░ рд╢्рд░ोрддा рднрдЧрд╡ाрди рд╕े рдЬुрдб़ाрд╡ рдорд╣рд╕ूрд╕ рдХрд░ें। --- 3. рдЖрдд्рдоाрдиुрднूрддि рдФрд░ рджрд░्рд╢рди: рдЬ्рдЮाрдирджाрд╕ рдХे рдХाрд╡्рдп рдоें рдЖрдд्рдоाрдиुрднूрддि рдХा рдЧрд╣рд░ा рдк्рд░рднाрд╡ рд╣ै। рд╡े рдХेрд╡рд▓ рдкौрд░ाрдгिрдХ рдШрдЯрдиाрдУं рдХा рд╡рд░्рдгрди рдирд╣ीं рдХрд░рддे, рдмрд▓्рдХि рдЕрдкрдиे рдЖंрддрд░िрдХ рдЕрдиुрднрд╡ों рдХो рднी рдХрд╡िрддा рдоें рдкिрд░ोрддे рд╣ैं। рдЙрди्рд╣ोंрдиे рднрдХ्рддि рдХे рд╕ाрде-рд╕ाрде рдЕрдж्рд╡ैрдд рд╡ेрджांрдд рдФрд░ рд░ाрдоाрдиंрдж рдХी рд╡िрдЪाрд░рдзाрд░ा рдХा рдк्рд░рднाрд╡ рднी рдЕрдкрдиे рдкрджों рдоें рджिрдЦाрдпा। --- 4. рд╕ंрдд рдкрд░ंрдкрд░ा рд╕े рдЬुрдб़ाрд╡: рдЬ्рдЮाрдирджाрд╕ рдиे рд╕ंрддों рдХी рдорд╣рдд्рддा рдкрд░ рднी рдк्рд░рдХाрд╢ рдбाрд▓ा рд╣ै। рд╡े рдоाрдирддे рдеे рдХि рд╕ंрддों рдХी рд╕ंрдЧрддि рд╕े рд╣ी рдоोрдХ्рд╖ рд╕ंрднрд╡ рд╣ै। рдЙрдирдХे рдХाрд╡्рдп рдоें рд╕ंрддों рдХी рд╡िрдирдо्рд░рддा, рджрдпा, рдФрд░ рдЬ्рдЮाрди рдХा рдЖрджрд░्рд╢ рд░ूрдк рд╕ाрдордиे рдЖрддा рд╣ै। --- 5. рдиीрддि рдФрд░ рд╢िрдХ्рд╖ा: рдЙрдирдХी рдХрд╡िрддाрдПँ рдХेрд╡рд▓ рднрдХ्рддि рдирд╣ीं рд╕िрдЦाрддीं, рдмрд▓्рдХि рдоाрдирд╡ рдЬीрд╡рди рдХी рдорд░्рдпाрджा, рдХрд░्рддрд╡्рдп, рдФрд░ рд╕рджाрдЪाрд░ рдЬैрд╕े рд╡िрд╖рдпों рдкрд░ рднी рдз्рдпाрди рдХेंрдж्рд░िрдд рдХрд░рддी рд╣ैं। рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдХाрдо, рдХ्рд░ोрдз, рд▓ोрдн, рдоोрд╣ рдЖрджि рджोрд╖ों рд╕े рдмрдЪрдиे рдХी рд╢िрдХ्рд╖ा рджी рд╣ै। --- рдиिрд╖्рдХрд░्рд╖: рдЬ्рдЮाрдирджाрд╕ рдХी рдХाрд╡्рдпрдЧрдд рд╡िрд╢ेрд╖рддाрдПँ рдЙрди्рд╣ें рднрдХ्рддिрдХाрд▓ीрди рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдоें рд╡िрд╢िрд╖्рдЯ рд╕्рдеाрди рджिрд▓ाрддी рд╣ैं। рдЙрдирдХे рдХाрд╡्рдп рдоें рднрдХ्рддि, рджрд░्рд╢рди, рдЕрдиुрднрд╡, рдФрд░ рд▓ोрдХрдЬीрд╡рди рдХी рд╕ुрдЧंрдз рд╕рдоाрдИ рд╣ुрдИ рд╣ै। рдЙрди्рд╣ोंрдиे рднрдЧрд╡ाрди рд░ाрдо рдХो рдПрдХ рдРрд╕े рд░ूрдк рдоें рдЪिрдд्рд░िрдд рдХिрдпा, рдЬो рдоाрдирд╡ рд╣ृрджрдп рдХो рд╕рдЪ्рдЪे рдк्рд░ेрдо, рднрдХ्рддि рдФрд░ рд╕рдд्рдп рдХे рдоाрд░्рдЧ рдкрд░ рд▓े рдЬाрддा рд╣ै।

рдХрдмीрд░ рдХी рдХाрд╡्рдп рднрдХ्рддि


рдХрдмीрд░ рдХी рдХाрд╡्рдп рднрдХ्рддि рдХा рдоूрд▓्рдпांрдХрди рдХीрдЬिрдП।
рдХрдмीрд░ 15рд╡ीं рд╢рддाрдм्рджी рдХे рдорд╣ाрди рд╕ंрдд рдФрд░ рдХрд╡ि рдеे। рдЙрди्рд╣ोंрдиे рд╣िंрджी рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдоें рдиिрд░्рдЧुрдг рднрдХ्рддि рдзाрд░ा рдХो рдирдИ рджिрд╢ा рджी। рдХрдмीрд░ рдХी рднрдХ्рддि рдХिрд╕ी рдПрдХ рдзрд░्рдо рддрдХ рд╕ीрдоिрдд рдирд╣ीं рдеी, рдмрд▓्рдХि рд╡рд╣ рдоाрдирд╡рддा, рд╕рдЪ्рдЪाрдИ, рдФрд░ рдк्рд░ेрдо рдкрд░ рдЖрдзाрд░िрдд рдеी। рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдИрд╢्рд╡рд░ рдХो рдиिрд░ाрдХाрд░ (рдмिрдиा рд░ूрдк рд╡ाрд▓ा) рдоाрдиा рдФрд░ рдоंрджिрд░-рдорд╕्рдЬिрдж, рдоूрд░्рддि-рдкूрдЬा, рдФрд░ рдмाрд╣рд░ी рдЖрдбंрдмрд░ों рдХा рд╡िрд░ोрдз рдХिрдпा। --- рдХрдмीрд░ рдХी рднрдХ्рддि рдХा рд╕्рд╡рд░ूрдк: рдХрдмीрд░ рдХी рднрдХ्рддि рдХा рдЖрдзाрд░ рдиिрд░्рдЧुрдг рдИрд╢्рд╡рд░ рд╣ै। рд╡े рднрдЧрд╡ाрди рдХो рдиिрд░ाрдХाрд░, рд╕рд░्рд╡рд╡्рдпाрдкрдХ рдФрд░ рд╕рд░्рд╡рд╢рдХ्рддिрдоाрди рдоाрдирддे рдеे। рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдЬ्рдЮाрди, рдк्рд░ेрдо, рдФрд░ рд╕ाрдзрдиा рдХो рднрдХ्рддि рдХा рдоुрдЦ्рдп рд╕ाрдзрди рдоाрдиा। рдЙрдирдХा рдИрд╢्рд╡рд░ ‘рд░ाрдо’ рдпा ‘рдЕрд▓्рд▓ाрд╣’ рдЬैрд╕े рдХिрд╕ी рднी рдиाрдо рд╕े рдкुрдХाрд░ा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै। рдЙрдирдХे рд▓िрдП рдиाрдо рдХा рдорд╣рдд्рд╡ рдирд╣ीं, рднाрд╡рдиा рдХा рдорд╣рдд्рд╡ рдеा। --- рдХाрд╡्рдп рдХी рд╡िрд╢ेрд╖рддाрдПँ: 1. рднाрд╖ा рдФрд░ рд╢ैрд▓ी: рдХрдмीрд░ рдХी рднाрд╖ा ‘рд╕рдзुрдХ्рдХрдб़ी’ рдпा 'рдкंрдЪрдоेрд▓ рдЦिрдЪрдб़ी' рдХрд╣рд▓ाрддी рд╣ै, рдЬिрд╕рдоें рд╣िंрджी, рдЙрд░्рджू, рдЕрд╡рдзी, рдм्рд░рдЬ рдФрд░ рдЕрд░рдмी-рдлाрд░рд╕ी рд╢рдм्рдж рдоिрд▓рддे рд╣ैं। рдЙрди्рд╣ोंрдиे рд╕ाрдЦी, рд░рдоैрдиी, рдФрд░ рдмीрдЬрдХ рдЬैрд╕ी рд╡िрдзाрдУं рдоें рд░рдЪрдиाрдПँ рдХीं। рдЙрдирдХी рднाрд╖ा рд╕ीрдзी, рддीрдЦी рдФрд░ рдк्рд░рднाрд╡рд╢ाрд▓ी рд╣ोрддी рдеी, рдЬो рд╕ीрдзे рдорди рдХो рдЫूрддी рд╣ै। 2. рд╡िрд░ोрдз рдХी рднाрд╡рдиा: рдХрдмीрд░ рдиे рдоूрд░्рддिрдкूрдЬा, рдХрдардоुрд▓्рд▓ाрд╡ाрдж, рдкाрдЦंрдб, рдФрд░ рдЬाрддिрд╡ाрдж рдХा рддीрдЦा рд╡िрд░ोрдз рдХिрдпा। рдЙрди्рд╣ोंрдиे рд╣िंрджू-рдоुрд╕рд▓рдоाрди рджोрдиों рдХो рдЙрдирдХी рд░ूрдв़िрдпों рдХे рд▓िрдП рдлрдЯрдХाрд░ा рдФрд░ рд╕рдЪ्рдЪी рднрдХ्рддि рдкрд░ рдЬ़ोрд░ рджिрдпा। 3. рдоाрдирд╡рддा рдХा рд╕ंрджेрд╢: рдХрдмीрд░ рдиे рдХрд╣ा рдХि рдЕрдЧрд░ рддुрдо्рд╣ाрд░े рдорди рдоें рдк्рд░ेрдо рдирд╣ीं, рддो рддुрдо्рд╣ाрд░ी рдкूрдЬा рд╡्рдпрд░्рде рд╣ै। рдЙрдирдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░, "рдкोрдеी рдкрдв़-рдкрдв़ рдЬрдЧ рдоुрдЖ, рдкंрдбिрдд рднрдпा рди рдХोрдп। рдвाрдИ рдЖрдЦрд░ рдк्рд░ेрдо рдХा, рдкрдв़े рд╕ो рдкंрдбिрдд рд╣ोрдп।" --- рдк्рд░рднाрд╡ рдФрд░ рдорд╣рдд्рд╡: рдХрдмीрд░ рдХे рд╡िрдЪाрд░ рдФрд░ рднрдХ्рддि рдиे рд╕рдоाрдЬ рдоें рдзाрд░्рдоिрдХ рд╕рд╣िрд╖्рдгुрддा, рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рд╕рдоाрдирддा, рдФрд░ рд╡्рдпрдХ्рддिрдЧрдд рд╕ाрдзрдиा рдХा рд╕ंрджेрд╢ рдлैрд▓ाрдпा। рд╡े рдЬाрддि рдФрд░ рдзрд░्рдо рдХी рджीрд╡ाрд░ों рдХो рддोрдб़рдиे рд╡ाрд▓े рдкрд╣рд▓े рдмрдб़े рд╕ंрддों рдоें рд╕े рдПрдХ рдеे। рдХрдмीрд░ рдХे рд╡िрдЪाрд░ рдЖрдЬ рднी рдк्рд░ाрд╕ंрдЧिрдХ рд╣ैं рдФрд░ рдЙрдирдХे рджोрд╣े рдЬрди-рдЬрди рдХी рдЬ़ुрдмाрди рдкрд░ рд╣ैं। --- рдиिрд╖्рдХрд░्рд╖: рдХрдмीрд░ рдХी рдХाрд╡्рдп рднрдХ्рддि рдиे рдзाрд░्рдоिрдХ рдЕंрдзрд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рдФрд░ рдЬाрддिрд╡ाрдж рдХो рдЪुрдиौрддी рджी। рдЙрди्рд╣ोंрдиे рд╕рдЪ्рдЪी рднрдХ्рддि рдХो рдХрд░्рдо, рдк्рд░ेрдо рдФрд░ рд╕рдд्рдп рдХे рд░ूрдк рдоें рдк्рд░рд╕्рддुрдд рдХिрдпा। рдЙрдирдХा рдХाрд╡्рдп рдЖрдЬ рднी рд▓ोрдЧों рдХो рдИрдоाрдирджाрд░ी, рднाрдИрдЪाрд░े рдФрд░ рдЖрдз्рдпाрдд्рдоिрдХрддा рдХी рдУрд░ рдк्рд░ेрд░िрдд рдХрд░рддा рд╣ै।

рдЧुрдЬрд░ाрддी рднрдХ्рдд рд╕ाрд╣िрдд्рдп


рдЧुрдЬрд░ाрддी рднрдХ्рдд рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХा рдоूрд▓्рдпांрдХрди рдХीрдЬिрдП।
рдЧुрдЬрд░ाрддी рднрдХ्рдд рд╕ाрд╣िрдд्рдп рднाрд░рддीрдп рднрдХ्рддि рдЖंрджोрд▓рди рдХी рдПрдХ рд╕рдоृрдж्рдз рдФрд░ рд╕рд╢рдХ्рдд рд╢ाрдЦा рд╣ै। рдпрд╣ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдзाрд░्рдоिрдХ рдЖрд╕्рдеा, рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рдЬाрдЧрд░ूрдХрддा, рдФрд░ рдоाрдирд╡ीрдп рд╕ंрд╡ेрджрдиा рд╕े рдУрддрдк्рд░ोрдд рд╣ै। рдЧुрдЬрд░ाрддी рднाрд╖ा рдоें рднрдХ्рддिрдХाрд╡्рдп рдиे рд╕рдоाрдЬ рдХे рд╣рд░ рд╡рд░्рдЧ рдХो рдЬोрдб़рдиे рдХा рдХाрд░्рдп рдХिрдпा, рд╡िрд╢ेрд╖рдХрд░ 15рд╡ीं рд╕े 18рд╡ीं рд╢рддाрдм्рджी рдХे рдмीрдЪ рдЗрд╕рдХा рдЙрдд्рдХрд░्рд╖ рджेрдЦрдиे рдХो рдоिрд▓ा। --- рдоुрдЦ्рдп рдк्рд░рд╡ृрдд्рддिрдпाँ: рдЧुрдЬрд░ाрддी рднрдХ्рдд рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдоें рднрдХ्рддि рдХी рджो рдк्рд░рдоुрдЦ рдзाрд░ाрдПँ рджेрдЦрдиे рдХो рдоिрд▓рддी рд╣ैं—рдиिрд░्рдЧुрдг рднрдХ्рддि рдФрд░ рд╕рдЧुрдг рднрдХ्рддि। рдиिрд░्рдЧुрдг рднрдХ्рддि рдоें рдИрд╢्рд╡рд░ рдХो рдиिрд░ाрдХाрд░, рдЕрдЬрди्рдоा рдФрд░ рд╕рд░्рд╡рд╡्рдпाрдкрдХ рдоाрдиा рдЧрдпा рд╣ै। рд╕рдЧुрдг рднрдХ्рддि рдоें рднрдЧрд╡ाрди рдХो рд╕ाрдХाрд░ рд░ूрдк рдоें, рд╡िрд╢ेрд╖рдХрд░ рд╢्рд░ीрдХृрд╖्рдг рдХे рд░ूрдк рдоें рдЖрд░ाрдз्рдп рдоाрдиा рдЧрдпा। рдЧुрдЬрд░ाрддी рднрдХ्рдд рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдкрд░ рд╡िрд╢ेрд╖ рд░ूрдк рд╕े рд╡ैрд╖्рдгрд╡ рднрдХ्рддि рдкрд░ंрдкрд░ा, рд╡िрд╢ेрд╖рдХрд░ рдкुрд╖्рдЯिрдоाрд░्рдЧ (рд╡рд▓्рд▓рднाрдЪाрд░्рдп рдХी рдкрд░ंрдкрд░ा) рдХा рдЧрд╣рд░ा рдк्рд░рднाрд╡ рдкрдб़ा। --- рдк्рд░рдоुрдЦ рдХрд╡ि рдФрд░ рд╕ंрдд: рдирд░рд╕िंрд╣ рдоेрд╣рддा (15рд╡ीं рд╢рддाрдм्рджी): рдЧुрдЬрд░ाрддी рднрдХ्рддिрдХाрд╡्рдп рдХे рд╕рдмрд╕े рдк्рд░рдоुрдЦ рдХрд╡ि рдоाрдиे рдЬाрддे рд╣ैं। рд╡े рдХृрд╖्рдгрднрдХ्рдд рдХрд╡ि рдеे, рдЬिрдирдХी рд░рдЪрдиाрдУं рдоें рднрдЧрд╡ाрди рдХे рдк्рд░рддि рдЕрдирди्рдп рдк्рд░ेрдо, рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рд╕рдоाрдирддा рдФрд░ рдХрд░ुрдгा рдХा рднाрд╡ рдоिрд▓рддा рд╣ै। рдЙрдирдХी рдк्рд░рд╕िрдж्рдз рд░рдЪрдиा "рд╡ैрд╖्рдгрд╡ рдЬрди рддो рддेрдиे рдХрд╣िрдП" рдЖрдЬ рднी рдЕрдд्рдпंрдд рд▓ोрдХрдк्рд░िрдп рд╣ै। рдЕрдХ्рд╖рд░ाрдиंрдж рд╕्рд╡ाрдоी, рдк्рд░ेрдоाрдиंрдж, рдоेрд░ु рддुंрдЧी, рджрдпाрд░ाрдо рдЖрджि рднी рдЧुрдЬрд░ाрддी рднрдХ्рддि рдкрд░ंрдкрд░ा рдХे рдк्рд░рд╕िрдж्рдз рдХрд╡ि рд╣ैं। рдЗрди्рд╣ोंрдиे рд▓ोрдХрднाрд╖ा рдоें рд░рдЪрдиाрдПँ рдХрд░ рднрдХ्рддि рдХो рдЖрдо рдЬрдирддा рддрдХ рдкрд╣ुँрдЪाрдпा। --- рд╡िрд╢ेрд╖рддाрдПँ: рд╕ाрджрдЧी рдФрд░ рд╕рд╣рдЬрддा: рдЧुрдЬрд░ाрддी рднрдХ्рдд рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдоें рднाрд╖ा рд╕рд░рд▓, рднाрд╡ुрдХ рдФрд░ рдЬрдирдоाрдирд╕ рдХो рдЫूрдиे рд╡ाрд▓ी рд╣ै। рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рд╕ुрдзाрд░: рдЗрд╕ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдиे рдЬाрддि-рдкांрддि, рдКँрдЪ-рдиीрдЪ, рдзाрд░्рдоिрдХ рдкाрдЦंрдб рдФрд░ рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рднेрджрднाрд╡ рдкрд░ рдк्рд░рд╣ाрд░ рдХिрдпा। рдиाрд░ी рдЪिрдд्рд░рдг: рдХुрдЫ рдХрд╡िрдпों рдиे рдорд╣िрд▓ाрдУं рдХी рднрдХ्рддि рдФрд░ рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рд╕्рдеिрддि рдХो рднी рдЪिрдд्рд░िрдд рдХिрдпा, рдЬैрд╕े рдоीрд░ा рдХी рднрдХ्рддि рдХो рд╕рдорд░्рдерди। --- рдк्рд░рднाрд╡ рдФрд░ рдорд╣рдд्рд╡: рдЧुрдЬрд░ाрддी рднрдХ्рдд рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдиे рдЧुрдЬрд░ाрдд рдХी рд╕ांрд╕्рдХृрддिрдХ рдФрд░ рдзाрд░्рдоिрдХ рдЪेрддрдиा рдХो рдЧрд╣рд░ाрдИ рд╕े рдк्рд░рднाрд╡िрдд рдХिрдпा। рдЗрд╕рдиे рд▓ोрдХрднाрд╖ा рдоें рдзрд░्рдо рдФрд░ рдЖрдз्рдпाрдд्рдоिрдХрддा рдХो рдкрд╣ुँрдЪाрдХрд░ рд▓ोрдЧों рдХो рдЖрдд्рдоिрдХ рдЬाрдЧрд░ूрдХрддा рджी। рдЗрд╕рдХा рдк्рд░рднाрд╡ рдХेрд╡рд▓ рдзाрд░्рдоिрдХ рдирд╣ीं рд░рд╣ा, рдмрд▓्рдХि рд╕рдоाрдЬ рд╕ुрдзाрд░, рдиैрддिрдХ рдоूрд▓्рдпों рдФрд░ рд╕ाрд╣िрдд्рдпिрдХ рджृрд╖्рдЯिрдХोрдг рд╕े рднी рдЕрдд्рдпंрдд рдорд╣рдд्рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рд░рд╣ा। --- рдиिрд╖्рдХрд░्рд╖: рдЧुрдЬрд░ाрддी рднрдХ्рдд рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХेрд╡рд▓ рдзाрд░्рдоिрдХ рднाрд╡рдиाрдУं рдХी рдЕрднिрд╡्рдпрдХ्рддि рдирд╣ीं рд╣ै, рдмрд▓्рдХि рдпрд╣ рд╕рдоाрдЬ рдХे рдиैрддिрдХ рдЙрдд्рдеाрди рдФрд░ рд╕ांрд╕्рдХृрддिрдХ рд╕рдорд░рд╕рддा рдХा рд╕рд╢рдХ्рдд рдоाрдз्рдпрдо рднी рд╣ै। рдирд░рд╕िंрд╣ рдоेрд╣рддा рдЬैрд╕े рд╕ंрдд рдХрд╡िрдпों рдХी рд░рдЪрдиाрдПँ рдЖрдЬ рднी рдк्рд░ेрд░рдгा рдХा рд╕्рд░ोрдд рд╣ैं।

рдЪैрддрди्рдп рдФрд░ рдПрд╖्рдЯрдЪ्рдЫрди


рдЪैрддрди्рдп рдФрд░ рдПрд╖्рдЯрдЪ्рдЫрди рдХे рдХाрд╡्рдпों рдХा рдоूрд▓्рдпांрдХрди рдХीрдЬिрдП।
рдЪैрддрди्рдп рдорд╣ाрдк्рд░рднु рдФрд░ рдПрд╖्рдЯрдЪ्рдЫрди рджोрдиों рд╣ी рднाрд░рддीрдп рднрдХ्рддिрдХाрд╡्рдп рдкрд░ंрдкрд░ा рдХे рдорд╣ाрди рд╕्рддंрдн рд╣ैं, рдЬिрди्рд╣ोंрдиे рдЕрдкрдиे-рдЕрдкрдиे рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рднрдХ्рддि рдХी рдРрд╕ी рдЧрд╣рд░ाрдИ рдк्рд░рд╕्рддुрдд рдХी рдЬो рдЖрдЬ рднी рдЬрдирдоाрдирд╕ рдХो рдк्рд░ेрд░िрдд рдХрд░рддी рд╣ै। рджोрдиों рдХी рд░рдЪрдиाрдУं рдоें рдЖрдз्рдпाрдд्рдоिрдХрддा, рдк्рд░ेрдо рдФрд░ рдИрд╢्рд╡рд░ рдХे рдк्рд░рддि рдкूрд░्рдг рд╕рдорд░्рдкрдг рдХी рднाрд╡рдиा рдк्рд░рдоुрдЦ рд░ूрдк рд╕े рдоिрд▓рддी рд╣ै। --- рдЪैрддрди्рдп рдорд╣ाрдк्рд░рднु (1486–1534): рдЪैрддрди्рдп рдорд╣ाрдк्рд░рднु рдмंрдЧाрд▓ рдХे рдирд╡рдж्рд╡ीрдк рдоें рдЬрди्рдоे рдПрдХ рд╡ैрд╖्рдгрд╡ рд╕ंрдд рдеे। рдЙрди्рд╣ोंрдиे рд░ाрдзा-рдХृрд╖्рдг рдХी рдоाрдзुрд░्рдп рднрдХ्рддि рдХो рдЕрдкрдиाрдпा рдФрд░ рд╕ंрдХीрд░्рддрди рдЖंрджोрд▓рди рдХी рд╢ुрд░ुрдЖрдд рдХी। рдпрдж्рдпрдкि рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдмрд╣ुрдд рдХрдо рд╕ाрд╣िрдд्рдп рд░рдЪा, рд▓ेрдХिрди рдЙрдирдХे рдЬीрд╡рди рдФрд░ рднрдХ्рддि рднाрд╡ рдиे 'рдЪैрддрди्рдп рдЪрд░िрддाрдоृрдд' (рдХृрд╖्рдгрджाрд╕ рдХрд╡िрд░ाрдЬ рдж्рд╡ाрд░ा рд░рдЪिрдд) рддрдеा 'рдЪैрддрди्рдп рднाрдЧрд╡рдд' рдЬैрд╕े рдЧ्рд░ंрдеों рдХो рдЬрди्рдо рджिрдпा। рдоुрдЦ्рдп рд╡िрд╢ेрд╖рддाрдПँ: рдЪैрддрди्рдп рдХी рднрдХ्рддि ‘рдк्рд░ेрдорднрдХ्рддि’ рдкрд░ рдЖрдзाрд░िрдд рдеी, рдЬिрд╕рдоें рд╡े рд╕्рд╡рдпं рдХो рд░ाрдзा рдХे рд░ूрдк рдоें рдЕрдиुрднрд╡ рдХрд░рддे рдеे। рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдЬрдЯिрд▓ рд╡ेрджांрдд рдпा рдЬ्рдЮाрди рдоाрд░्рдЧ рдХो рдирд╣ीं рдЕрдкрдиाрдпा, рдмрд▓्рдХि рдк्рд░ेрдо рдФрд░ рдХीрд░्рддрди рдХो рдоोрдХ्рд╖ рдХा рдоाрд░्рдЧ рдмрддाрдпा। рдЙрдирдХे рдХीрд░्рддрди рдЖंрджोрд▓рди рдиे рд╕рдоाрдЬ рдХे рд╣рд░ рд╡рд░्рдЧ рдХो рдЬोрдб़ा—рдмिрдиा рднेрджрднाрд╡ рдХे। рдк्рд░рднाрд╡: рдЪैрддрди्рдп рдХे рд╡िрдЪाрд░ों рдиे рдмंрдЧाрд▓, рдЙрдб़ीрд╕ा, рдЕрд╕рдо рдФрд░ рдЙрдд्рддрд░ рднाрд░рдд рдоें рд╡ैрд╖्рдгрд╡ рднрдХ्рддि рдХो рд╡्рдпाрдкрдХ рд░ूрдк рд╕े рдлैрд▓ाрдпा। рдЙрдирдХे рдЕрдиुрдпाрдпिрдпों рдиे рдмाрдж рдоें рд░ाрдзा-рдХृрд╖्рдг рдХी рд▓ीрд▓ा рдкрд░ рдХрдИ рдкрдж рд░рдЪे, рдЬिрдирдХा рдЧрд╣рд░ा рд╕ाрд╣िрдд्рдпिрдХ рдФрд░ рднाрд╡рдиाрдд्рдордХ рдк्рд░рднाрд╡ рд░рд╣ा। --- рдПрд╖्рдЯрдЪ्рдЫрди (16рд╡ीं рд╢рддाрдм्рджी): рдПрд╖्рдЯрдЪ्рдЫрди рдХेрд░рд▓ рдХे рдк्рд░рд╕िрдж्рдз рдорд▓рдпाрд▓рдо рднрдХ्рдд рдХрд╡ि рдеे। рдЙрди्рд╣ें ‘рдорд▓рдпाрд▓рдо рднाрд╖ा рдХे рдЖрджि рдХрд╡ि’ рдХे рд░ूрдк рдоें рдЬाрдиा рдЬाрддा рд╣ै। рдЙрдирдХी рд╕рдмрд╕े рдк्рд░рд╕िрдж्рдз рдХृрддि ‘рдЖрдж्рдпाрдд्рдд рд░ाрдоाрдпрдгрдо’ рд╣ै, рдЬो рддुрд▓рд╕ीрджाрд╕ рдХे рд░ाрдордЪрд░िрддрдоाрдирд╕ рдХी рддрд░рд╣ рдорд▓рдпाрд▓рдо рдоें рд░ाрдордХрдеा рдХी рдк्рд░рд╕्рддुрддि рд╣ै। рдоुрдЦ्рдп рд╡िрд╢ेрд╖рддाрдПँ: рдЙрдирдХी рднाрд╖ा рд╕рд░рд▓, рдХाрд╡्рдпाрдд्рдордХ рдФрд░ рдЬрдирдоाрдирд╕ рдХे рдЕрдиुрдХूрд▓ рдеी। рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдзाрд░्рдоिрдХ рдХрдеाрдУं рдХो рдиैрддिрдХ рдФрд░ рджाрд░्рд╢рдиिрдХ рд░ूрдк рдоें рдк्рд░рд╕्рддुрдд рдХिрдпा। рдЙрдирдХा рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдЬीрд╡рди рдоूрд▓्рдпों, рдзрд░्рдо, рдХрд░्рддрд╡्рдп рдФрд░ рдЖрджрд░्рд╢ों рдкрд░ рдЖрдзाрд░िрдд рдеा। рдк्рд░рднाрд╡: рдПрд╖्рдЯрдЪ्рдЫрди рдХे рдХाрд╡्рдп рдиे рдорд▓рдпाрд▓рдо рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХी рдЖрдзाрд░рд╢िрд▓ा рд░рдЦी। рдЙрдирдХे рд░ाрдоाрдпрдг рдиे рдХेрд░рд▓ рдоें рд░ाрдордХрдеा рдХी рд▓ोрдХрдк्рд░िрдпрддा рдХो рдмрдв़ाрдпा рдФрд░ рдПрдХ рд╕ांрд╕्рдХृрддिрдХ рдкрд╣рдЪाрди рджी। --- рдиिрд╖्рдХрд░्рд╖: рдЪैрддрди्рдп рдФрд░ рдПрд╖्рдЯрдЪ्рдЫрди, рджोрдиों рдиे рдЕрдкрдиे рдХ्рд╖ेрдд्рд░ीрдп рднाрд╖ाрдУं рдоें рднрдХ्рддि рдХो рдЬрди-рдЬрди рддрдХ рдкрд╣ुँрдЪाрдпा। рдЬрд╣ाँ рдЪैрддрди्рдп рдорд╣ाрдк्рд░рднु рдиे рдк्рд░ेрдо рдФрд░ рдХीрд░्рддрди рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рднрдХ्рддि рдХा рдЬाрдЧрд░рдг рдХिрдпा, рд╡рд╣ीं рдПрд╖्рдЯрдЪ्рдЫрди рдиे рдЖрджрд░्рд╢ों рд╕े рднрд░ी рдХाрд╡्рдп рд░рдЪрдиाрдПँ рджेрдХрд░ рднрдХ्рддिрдХाрд╡्рдп рдХो рд╕ाрд╣िрдд्рдпिрдХ рдКँрдЪाрдИ рджी। рджोрдиों рдХी рд░рдЪрдиाрдУं рдоें рд▓ोрдХрдоंрдЧрд▓, рднाрд╡рдиाрдд्рдордХ рдЧрд╣рд░ाрдИ рдФрд░ рдЖрдз्рдпाрдд्рдоिрдХ рдКँрдЪाрдИ рджेрдЦрдиे рдХो рдоिрд▓рддी рд╣ै।

рджрдХ्рд╖िрдгाрдЪрд▓ рднрдХ्рддिрдХाрд╡्рдп рдХा рд╡िрд╢्рд▓ेрд╖рдг


рджрдХ्рд╖िрдгाрдЪрд▓ рднрдХ्рддिрдХाрд╡्рдп рдХा рд╡िрд╢्рд▓ेрд╖рдг рдХीрдЬिрдП।
рджрдХ्рд╖िрдгाрдЪрд▓ рднрдХ्рддिрдХाрд╡्рдп рднाрд░рддीрдп рднрдХ्рддि рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХी рдПрдХ рд╕рдоृрдж्рдз рдФрд░ рдорд╣рдд्рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдзाрд░ा рд╣ै, рдЬो рджрдХ्рд╖िрдг рднाрд░рдд рдоें 6рд╡ीं рд╕े 12рд╡ीं рд╢рддाрдм्рджी рдХे рдмीрдЪ рд╡िрдХрд╕िрдд рд╣ुрдИ। рдпрд╣ рдХाрд╡्рдп рдкрд░ंрдкрд░ा рдоुрдЦ्рдпрддः рддрдоिрд▓, рддेрд▓ुрдЧु, рдХрди्рдирдб़ рдФрд░ рдорд▓рдпाрд▓рдо рднाрд╖ाрдУं рдоें рд▓िрдЦी рдЧрдИ, рдФрд░ рдЗрд╕рдХा рдк्рд░рднाрд╡ рди рдХेрд╡рд▓ рджрдХ्рд╖िрдг рднाрд░рдд рддрдХ рд╕ीрдоिрдд рд░рд╣ा, рдмрд▓्рдХि рдЙрдд्рддрд░ рднाрд░рдд рдХे рднрдХ्рддिрдХाрд╡्рдп рдкрд░ рднी рдЧрд╣рд░ा рдкрдб़ा। рдоुрдЦ्рдп рдк्рд░рд╡ृрдд्рддिрдпाँ: рджрдХ्рд╖िрдг рднाрд░рдд рдоें рднрдХ्рддि рдЖंрджोрд▓рди рджो рдк्рд░рдоुрдЦ рдзाрд░ाрдУं рдоें рдмँрдЯा рд░рд╣ा—рд╢ैрд╡ рдФрд░ рд╡ैрд╖्рдгрд╡। рд╢ैрд╡ рдкрд░ंрдкрд░ा рдХे рдк्рд░рдоुрдЦ рдХрд╡ि рдиाрдпрдиाрд░ рдХрд╣рд▓ाрддे рд╣ैं, рдЬрдмрдХि рд╡ैрд╖्рдгрд╡ рдкрд░ंрдкрд░ा рдХे рдХрд╡ि рдЖрд▓рд╡ाрд░ рдХрд╣рд▓ाрддे рд╣ैं। рдиाрдпрдиाрд░ों рдоें рддिрд░ुрдиाрд╡ुрдХ्рдХрд░рд╕рд░, рддिрд░ुрдЬ्рдЮाрдирд╕ंрдмंрдзрд░ рдФрд░ рд╕ुंрджрд░рд▓ рдЬैрд╕े рд╕ंрдд рдк्рд░рдоुрдЦ рд╣ैं, рдЬрдмрдХि рдЖрд▓рд╡ाрд░ों рдоें рдирдо्рдоाрд▓рд╡ाрд░, рдЕंрджाрд▓, рдкेрдпाрд▓рд╡ाрд░ рдЖрджि рдк्рд░рдоुрдЦ рд╣ैं। рдЗрди рд╕ंрддों рдиे рдЕрдкрдиे рднрдХ्рддि рдЧीрддों рдоें рднрдЧрд╡ाрди рд╢िрд╡ рдФрд░ рд╡िрд╖्рдгु рдХे рдк्рд░рддि рдЕрдд्рдпंрдд рднाрд╡ुрдХ рдФрд░ рд╕рдорд░्рдкрдгрдпुрдХ्рдд рдХाрд╡्рдп рд░рдЪा। рдЙрдирдХी рд░рдЪрдиाрдУं рдоें рдк्рд░ेрдо, рдХрд░ुрдгा, рдЖрдд्рдорд╕рдорд░्рдкрдг рдФрд░ рд╡्рдпрдХ्рддिрдЧрдд рдЕрдиुрднрд╡ рдХी рдк्рд░рдзाрдирддा рд░рд╣ी। рд╡े рдоंрджिрд░ों рдоें рдЧाрддे рдеे рдФрд░ рдЙрдирдХी рднाрд╖ा рдЬрдирднाрд╖ा рд╣ोрддी рдеी, рдЬिрд╕рд╕े рдЖрдо рдЬрдирддा рддрдХ рдЙрдирдХा рд╕ंрджेрд╢ рд╕рд░рд▓рддा рд╕े рдкрд╣ुँрдЪрддा рдеा। рднाрд╖ा рдФрд░ рд╢ैрд▓ी: рджрдХ्рд╖िрдгाрдЪрд▓ рднрдХ्рддिрдХाрд╡्рдп рдХी рдк्рд░рдоुрдЦ рд╡िрд╢ेрд╖рддा рдЗрд╕рдХी рд▓ोрдХрднाрд╖ा рдоें рд░рдЪрдиा рд╣ै। рддрдоिрд▓ рдоें рд▓िрдЦी рдЧрдИ рд░рдЪрдиाрдПँ рдЖрдЬ рднी "рддрдоिрд▓ рд╡ेрдж" рдХे рд░ूрдк рдоें рдк्рд░рддिрд╖्рдаिрдд рд╣ैं। рдЗрд╕ рдХाрд╡्рдп рдоें рднाрд╡рдиाрдд्рдордХ рдЧрд╣рд░ाрдИ, рд╢्рд░ृंрдЧाрд░िрдХрддा, рдФрд░ рд╕ंрдЧीрддाрдд्рдордХрддा рдоिрд▓рддी рд╣ै। рдЙрджाрд╣рд░рдгрд╕्рд╡рд░ूрдк, рдЕंрджाрд▓ рдХे рдкрджों рдоें рдк्рд░рднु рдХे рдк्рд░рддि рд╡ैрд░ाрдЧ्рдпрдпुрдХ्рдд рдк्рд░ेрдо рдФрд░ рд╡िрд░рд╣ рдХा рдЕрдиूрдаा рдЪिрдд्рд░рдг рдоिрд▓рддा рд╣ै। рджрд░्рд╢рди рдФрд░ рдк्рд░рднाрд╡: рджрдХ्рд╖िрдг рдХे рд╕ंрддों рдХा рднрдХ्рддि-рджрд░्рд╢рди рдЖрдЧे рдЪрд▓рдХрд░ рд░ाрдоाрдиुрдЬाрдЪाрд░्рдп рдФрд░ рдордз्рд╡ाрдЪाрд░्рдп рдЬैрд╕े рдорд╣ाрди рд╡ैрд╖्рдгрд╡ рдЖрдЪाрд░्рдпों рдХे рджрд░्рд╢рди рдХा рдЖрдзाрд░ рдмрдиा। рдЗрди्рд╣ोंрдиे рд╡िрд╢िрд╖्рдЯाрдж्рд╡ैрдд рдФрд░ рдж्рд╡ैрдд рдЬैрд╕े рд╕िрдж्рдзांрддों рдХा рд╡िрдХाрд╕ рдХिрдпा। рдЗрд╕ рдХाрд╡्рдп рдХी рдПрдХ рд╡िрд╢ेрд╖рддा рдпрд╣ рднी рд░рд╣ी рдХि рдЗрд╕рдиे рдЬाрддि, рд▓िंрдЧ рдФрд░ рд╡рд░्рдЧ рдХी рд╕ीрдоाрдУं рдХो рддोрдб़рдХрд░ рдИрд╢्рд╡рд░ рдХे рдк्рд░рддि рдк्рд░ेрдо рдХो рд╕рд░्рд╡ोрдЪ्рдЪ рдоाрдиा। рдиिрд╖्рдХрд░्рд╖: рджрдХ्рд╖िрдгाрдЪрд▓ рднрдХ्рддिрдХाрд╡्рдп рдиे рднाрд░рддीрдп рднрдХ्рддि рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХी рдиींрд╡ рд░рдЦी। рдЗрд╕рдХी рднाрд╖ा, рд╢ैрд▓ी, рдФрд░ рднाрд╡рдмोрдз рдиे рдмाрдж рдоें рдЙрдд्рддрд░ рднाрд░рдд рдоें рдХрдмीрд░, рддुрд▓рд╕ी, рд╕ूрд░ рдЬैрд╕े рд╕ंрдд рдХрд╡िрдпों рдХो рднी рдк्рд░рднाрд╡िрдд рдХिрдпा। рдпрд╣ рдХाрд╡्рдп рдкрд░ंрдкрд░ा рдХेрд╡рд▓ рдзाрд░्рдоिрдХ рд╣ी рдирд╣ीं, рдмрд▓्рдХि рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рдФрд░ рд╕ांрд╕्рдХृрддिрдХ рджृрд╖्рдЯि рд╕े рднी рдЕрдд्рдпंрдд рдоूрд▓्рдпрд╡ाрди рд░рд╣ी рд╣ै।

рднрдХ्рдд рдЖंрджोрд▓рди рдХी рд╕ीрдоाрдУं


рднрдХ्рдд рдЖंрджोрд▓рди рдХी рд╕ीрдоाрдУं рдФрд░ рдкрд░िрдгрддि рдкрд░ рд╡िрдЪाрд░ рдХीрдЬिрдП।
рднрдХ्рддिрдХाрд▓ीрди рдЖंрджोрд▓рди рднाрд░рддीрдп рд╕ांрд╕्рдХृрддिрдХ рдЗрддिрд╣ाрд╕ рдоें рдПрдХ рдорд╣рдд्рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдЖрдз्рдпाрдд्рдоिрдХ рдПрд╡ं рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рдЖंрджोрд▓рди рдеा, рдЬिрд╕рдХा рдЖрд░ंрдн рдордз्рдпрдХाрд▓ीрди рднाрд░рдд рдоें рд╣ुрдЖ। рдпрд╣ рдЖंрджोрд▓рди рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рд╡िрд╖рдорддा, рдЬाрддिрдЧрдд рднेрджрднाрд╡ рддрдеा рдзाрд░्рдоिрдХ рд░ूрдв़िрдпों рдХे рд╡िрд░ोрдз рдоें рдПрдХ рдЬрди-рдЬाрдЧрд░рдг рдеा। рдЗрд╕рдХी рдк्рд░рдоुрдЦрддा рдЙрдд्рддрд░ рднाрд░рдд рдоें 14рд╡ीं рд╕े 17рд╡ीं рд╢рддाрдм्рджी рддрдХ рд░рд╣ी। рднрдХ्рдд рдЖंрджोрд▓рди рдХी рдоुрдЦ्рдп рд╡िрд╢ेрд╖рддा рдпрд╣ рдеी рдХि рдЙрд╕рдиे рдИрд╢्рд╡рд░ рддрдХ рдкрд╣ुँрдЪрдиे рдХे рд▓िрдП рд╕рд░рд▓, рд╕ुрд▓рдн, рдФрд░ рд╡्рдпрдХ्рддिрдЧрдд рднрдХ्рддि рдоाрд░्рдЧ рдХो рдЕрдкрдиाрдпा। рд╕ंрдд рдХрдмीрд░, рд░ैрджाрд╕, рддुрд▓рд╕ीрджाрд╕, рд╕ूрд░рджाрд╕, рдоीрд░ाрдмाрдИ, рдиाрдорджेрд╡, рдЧुрд░ु рдиाрдирдХ рдЖрджि рдиे рднрдХ्рддि рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рд╕рдорд░рд╕рддा, рдзाрд░्рдоिрдХ рд╕рд╣िрд╖्рдгुрддा рдФрд░ рдоाрдирд╡рддा рдХा рд╕ंрджेрд╢ рджिрдпा। рдЗрд╕ рдЖंрджोрд▓рди рдиे рд╕ंрд╕्рдХृрдд рдХे рд╕्рдеाрди рдкрд░ рд▓ोрдХрднाрд╖ाрдУं рдХो рдоाрдз्рдпрдо рдмрдиाрдпा, рдЬिрд╕рд╕े рдЖрдо рдЬрдирдоाрдирд╕ рддрдХ рдзрд░्рдо рдФрд░ рднрдХ्рддि рдХी рдмाрддें рдкрд╣ुँрдЪ рд╕рдХीं। рд╕ीрдоाрдПँ: рднрдХ्рдд рдЖंрджोрд▓рди рдХी рдЕрдиेрдХ рдЙрдкрд▓рдм्рдзिрдпों рдХे рдмाрд╡рдЬूрдж рдЗрд╕рдХी рдХुрдЫ рд╕ीрдоाрдПँ рднी рдеीं: рд░ाрдЬрдиीрддिрдХ рдкрд░िрд╡рд░्рддрди рдоें рд╡िрдлрд▓рддा: рдЗрд╕ рдЖंрджोрд▓рди рдиे рддрдд्рдХाрд▓ीрди рд╕рдоाрдЬ рдХी рд░ूрдв़िрдпों рдХो рддो рдЪुрдиौрддी рджी, рдкрд░ंрддु рд░ाрдЬрд╕рдд्рддा рдФрд░ рд╢ोрд╖рдгрдХाрд░ी рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеाрдУं рдоें рдХोрдИ рд╡िрд╢ेрд╖ рдкрд░िрд╡рд░्рддрди рдирд╣ीं рд▓ा рд╕рдХा। рд╕्рдд्рд░ी рдФрд░ рд╢ूрдж्рд░ рд╡िрдорд░्рд╢ рдХी рд╕ीрдоाрдПँ: рдпрдж्рдпрдкि рдХुрдЫ рд╕ंрддों рдиे рд╕्рдд्рд░िрдпों рдФрд░ рд╢ूрдж्рд░ों рдХे рдЕрдзिрдХाрд░ों рдХी рдмाрдд рдХी, рдкрд░ंрддु рд╡्рдпाрдкрдХ рд╕्рддрд░ рдкрд░ рдЗрди рд╡рд░्рдЧों рдХी рд╕्рдеिрддि рдоें рд╕ुрдзाрд░ рдирд╣ीं рд╣ो рдкाрдпा। рд╕ांрдк्рд░рджाрдпिрдХ рдз्рд░ुрд╡ीрдХрд░рдг: рдХुрдЫ рд╕ंрддों рдХा рдЪिंрддрди рдЙрджाрд░ рдФрд░ рд╕рдорди्рд╡рдпрдХाрд░ी рдеा, рд▓ेрдХिрди рдЖрдЧे рдЪрд▓рдХрд░ рдЙрдирдХे рд╡िрдЪाрд░ों рдХी рд╡्рдпाрдЦ्рдпा рд╕ंрдХीрд░्рдгрддा рдХे рд╕ाрде рд╣ुрдИ, рдЬिрд╕рд╕े рдлिрд░ рдорддрднेрдж рдЙрдд्рдкрди्рди рд╣ुрдП। рдЖंрддрд░िрдХ рд╡िрд░ोрдзाрднाрд╕: рднрдХ्рдд рдЖंрджोрд▓рди рдоें рд╕ंрддों рдХे рд╡िрдЪाрд░ों рдоें рднी рдкрд░рд╕्рдкрд░ рдорддрднेрдж рдеे—рдХुрдЫ рдиिрд░्рдЧुрдг рднрдХ्рддि рдХो рдоाрдирддे рдеे, рддो рдХुрдЫ рд╕рдЧुрдг рднрдХ्рддि рдХो। рдЗрд╕рд╕े рдПрдХ рд╕ुрд╕ंрдЧрдд рд╡ैрдЪाрд░िрдХ рдЖрдзाрд░ рдирд╣ीं рдмрди рдкाрдпा। рдкрд░िрдгрддि: рднрдХ्рдд рдЖंрджोрд▓рди рдХी рдкрд░िрдгрддि рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рдЪेрддрдиा рдХे рдк्рд░рд╕ाрд░, рд▓ोрдХрднाрд╖ाрдУं рдХे рд╡िрдХाрд╕, рдФрд░ рдзрд░्рдо рдХे рдоाрдирд╡ीрдХрд░рдг рдоें рд╣ुрдИ। рдЗрд╕ рдЖंрджोрд▓рди рдиे рдЖрдиे рд╡ाрд▓ी рд╕ंрдд рдкрд░ंрдкрд░ाрдУं, рд╕ूрдлी рдк्рд░рднाрд╡ рдФрд░ рд╕िрдЦ рдзрд░्рдо рдЬैрд╕ी рдзाрд░ाрдУं рдХो рднी рдЬрди्рдо рджिрдпा। рдЗрд╕рдиे рдзाрд░्рдоिрдХ рдХрдЯ्рдЯрд░рддा рдХो рдЪुрдиौрддी рджी рдФрд░ рднाрд░рддीрдп рд╕рдоाрдЬ рдоें рдПрдХ рдЙрджाрд░ рдзाрд░्рдоिрдХ рдЪेрддрдиा рдХा рдиिрд░्рдоाрдг рдХिрдпा। рдиिрд╖्рдХрд░्рд╖рддः, рднрдХ्рдд рдЖंрджोрд▓рди рднाрд░рддीрдп рд╕рдоाрдЬ рдоें рдПрдХ рдЬाрдЧрд░ूрдХрддा рдХा рд╕्рд╡рд░ूрдк рдеा, рдЬिрд╕рдиे рдЬрдирддा рдХो рдЕрдкрдиी рдЖрд╕्рдеा рд╡्рдпрдХ्рдд рдХрд░рдиे рдХी рд╕्рд╡рддंрдд्рд░рддा рджी, рдкрд░ंрддु рдпрд╣ рдЖंрджोрд▓рди рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рдХ्рд░ांрддि рдХी рдЕрдкेрдХ्рд╖ा рдЖрдз्рдпाрдд्рдоिрдХ рдХ्рд░ांрддि рддрдХ рд╕ीрдоिрдд рд░рд╣ा।

рднрдХ्рддि рд╕рдо्рдмрди्рдзी рджाрд░्рд╢рдиिрдХ рдорддों рдХा рд╡िрд╢्рд▓ेрд╖рдг


<рднрдХ्рддि рд╕рдо्рдмрди्рдзी рджाрд░्рд╢рдиिрдХ рдорддों рдХा рд╡िрд╢्рд▓ेрд╖рдг
рднाрд░рддीрдп рджрд░्рд╢рди рдоें рднрдХ्рддि рдХो рдИрд╢्рд╡рд░ рдк्рд░ाрдк्рддि рдХा рдПрдХ рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рд╕ाрдзрди рдоाрдиा рдЧрдпा рд╣ै। рд╡िрднिрди्рди рджाрд░्рд╢рдиिрдХ рдорддों рдиे рднрдХ्рддि рдХी рд╡्рдпाрдЦ्рдпा рдЕрдкрдиे-рдЕрдкрдиे рджृрд╖्рдЯिрдХोрдг рд╕े рдХी рд╣ै। рднрдХ्рддि рдХा рд╕ाрдоाрди्рдп рдЕрд░्рде рд╣ै — рдИрд╢्рд╡рд░ рдХे рдк्рд░рддि рдкूрд░्рдг рд╕рдорд░्рдкрдг, рдк्рд░ेрдо, рд╢्рд░рдж्рдзा рдФрд░ рд╡िрд╢्рд╡ाрд╕। рдпрд╣ рдПрдХ рдРрд╕ा рдоाрд░्рдЧ рд╣ै, рдЬिрд╕рдоें рднрдХ्рдд рдЕрдкрдиे рдИрд╖्рдЯ рджेрд╡ рдХे рдк्рд░рддि рдиिрд╕्рд╡ाрд░्рде рдк्рд░ेрдо рдХрд░рддा рд╣ै। 1. рд╡ेрджांрдд рджрд░्рд╢рди рдХे рдЕंрддрд░्рдЧрдд рддीрди рдк्рд░рдоुрдЦ рдордд рдЖрддे рд╣ैं – рдЕрдж्рд╡ैрдд, рд╡िрд╢िрд╖्рдЯाрдж्рд╡ैрдд рдФрд░ рдж्рд╡ैрдд। рдЕрдж्рд╡ैрдд рд╡ेрджांрдд рдХे рдк्рд░рд╡рд░्рддрдХ рд╢ंрдХрд░ाрдЪाрд░्рдп рдиे рдм्рд░рд╣्рдо рдХो рдиिрд░ाрдХाрд░ рдФрд░ рдиिрд░्рд╡िрдХाрд░ी рдоाрдиा рд╣ै। рдЙрдирдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░, рдм्рд░рд╣्рдо рдФрд░ рдЬीрд╡ рдоें рдХोрдИ рднेрдж рдирд╣ीं рд╣ै। рдЙрди्рд╣ोंрдиे рднрдХ्рддि рдХो рдк्рд░ाрд░ंрднिрдХ рд╕ाрдзрди рдоाрдиा рд▓ेрдХिрди рдЕंрддिрдо рдоुрдХ्рддि рдХा рдоाрд░्рдЧ рдЬ्рдЮाрди рдХो рдмрддाрдпा। рд╡िрд╢िрд╖्рдЯाрдж्рд╡ैрдд рд╡ेрджांрдд рдХे рдк्рд░рд╡рд░्рддрдХ рд░ाрдоाрдиुрдЬाрдЪाрд░्рдп рдиे рднрдХ्рддि рдХो рдоुрдХ्рддि рдХा рдоुрдЦ्рдп рд╕ाрдзрди рдмрддाрдпा। рдЙрдирдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░, рдм्рд░рд╣्рдо (рднрдЧрд╡ाрди рд╡िрд╖्рдгु) рд╕ाрдХाрд░ рдФрд░ рдХृрдкाрд▓ु рд╣ैं, рдФрд░ рдЬीрд╡ рдЖрдд्рдоा рдЙрд╕рдХा рдЕंрд╢ рд╣ै। рдЙрди्рд╣ोंрдиे “рдк्рд░рдкрдд्рддि рдоाрд░्рдЧ” рдпाрдиी рдИрд╢्рд╡рд░ рдХे рдк्рд░рддि рдкूрд░्рдг рд╕рдорд░्рдкрдг рдХो рднрдХ्рддि рдХा рд╕рд░्рд╡ोрдЪ्рдЪ рд░ूрдк рдмрддाрдпा। рдж्рд╡ैрдд рд╡ेрджांрдд рдХे рдк्рд░рд╡рд░्рддрдХ рдордз्рд╡ाрдЪाрд░्рдп рдиे рдИрд╢्рд╡рд░ рдФрд░ рдЬीрд╡ рдХो рдкूрд░ी рддрд░рд╣ рдЕрд▓рдЧ рдоाрдиा। рдЙрдирдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░, рдИрд╢्рд╡рд░ (рднрдЧрд╡ाрди рд╡िрд╖्рдгु) рд╣ी рд╕рд░्рд╡рд╢рдХ्рддिрдоाрди рд╣ैं рдФрд░ рдХेрд╡рд▓ рднрдХ्рддि рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рд╣ी рдЬीрд╡ рдЙрди्рд╣ें рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░ рд╕рдХрддा рд╣ै। 2. рднрдХ्рддिрдХाрд▓ीрди рд╕ंрдд рдкрд░ंрдкрд░ा рдиे рднрдХ्рддि рдХो рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рдФрд░ рдЖрдз्рдпाрдд्рдоिрдХ рджृрд╖्рдЯि рд╕े рдФрд░ рднी рд╡्рдпाрдкрдХ рд░ूрдк рджिрдпा। рдХрдмीрд░, рд╕ूрд░рджाрд╕, рддुрд▓рд╕ीрджाрд╕, рдоीрд░ा рдмाрдИ рдЖрджि рд╕ंрддों рдиे рдЬाрдд-рдкाрдд, рдХрд░्рдордХांрдб рдФрд░ рдоूрд░्рддि рдкूрдЬा рдХी рдЖрд▓ोрдЪрдиा рдХрд░рддे рд╣ुрдП рд╕рд╣рдЬ, рд╕рдЪ्рдЪे рдк्рд░ेрдо рдХो рд╣ी рдИрд╢्рд╡рд░ рдк्рд░ाрдк्рддि рдХा рдоाрд░्рдЧ рдмрддाрдпा। 3. рд╕ूрдлी рдкрд░ंрдкрд░ा рдоें рднी рднрдХ्рддि рдХे рд╕рдоाрди рднाрд╡ рджेрдЦे рдЬाрддे рд╣ैं। рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдИрд╢्рд╡рд░ рд╕े рдк्рд░ेрдо рдХो рдЖрдд्рдоा рдХी рд╢ुрдж्рдзрддा рдФрд░ рдоिрд▓рди рдХा рдоाрдз्рдпрдо рдоाрдиा। 'рдЗрд╢्рдХ़-рдП-рд╣рдХ़ीрдХी' рдпाрдиी рдИрд╢्рд╡рд░ рд╕े рдк्рд░ेрдо рдХो рд╕рд░्рд╡ोрдкрд░ि рд╕्рдеाрди рджिрдпा рдЧрдпा। рдиिрд╖्рдХрд░्рд╖рддः, рднрдХ्рддि рдХो рд╡िрднिрди्рди рджाрд░्рд╢рдиिрдХ рдорддों рдиे рдЕрд▓рдЧ-рдЕрд▓рдЧ рддрд░ीрдХों рд╕े рд╕рдордЭा рдФрд░ рдк्рд░рд╕्рддुрдд рдХिрдпा рд╣ै, рд▓ेрдХिрди рд╕рднी рдиे рдЗрд╕े рдЖрдд्рдоा рдФрд░ рдкрд░рдоाрдд्рдоा рдХे рдоिрд▓рди рдХा рдПрдХ рдк्рд░рднाрд╡ी рдоाрд░्рдЧ рдоाрдиा рд╣ै। рдЪाрд╣े рд╡рд╣ рдЬ्рдЮाрди рдк्рд░рдзाрди рдЕрдж्рд╡ैрдд рд╣ो рдпा рдк्рд░ेрдордордп рднрдХ्рддिрдХाрд▓, рднрдХ्рддि рдХा рд╕्рдеाрди рднाрд░рддीрдп рджрд░्рд╢рди рдоें рдЕрдд्рдпंрдд рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рд░рд╣ा рд╣ै।

рддрдиाрд╡ рдк्рд░рдмंрдзрди рдоें рдмेрд╣рддрд░ рд╕рдордп рдк्рд░рдмंрдзрди

рддрдиाрд╡ рдк्рд░рдмंрдзрди рдоें рдмेрд╣рддрд░ рд╕рдордп рдк्рд░рдмंрдзрди рдХी рднूрдоिрдХा рд╕рдордЭाрдпा рдЧрдпा) рдЖрдЬ рдХी рддेрдЬ़ рд░рдл्рддाрд░ рдЬ़िंрджрдЧी рдоें рддрдиाрд╡ (Stress) рдПрдХ рдЖрдо рд╕рдорд╕्рдпा рдмрди рдЧрдпा рд╣ै। рдпрд╣ рдоाрдирд╕िрдХ, рд╢ा...